Este caderno dos de Noriega, adicado ao poeta Antonio Noriega Varela, pretende ser unha xanela aberta a todo o mundo que queira coñecer a infinda sensibilidade poética do "Bardo da Montaña" e "Cantor do Ermo". Calquera pode facer uso desta bitácora e deixar a súa opinión ou comentario nela.
Sexan benvidos e benvidas!.
Graciñas por visitarnos.
xosedenoriega@gmail.com
|
|
|
| O Cantor do Ermo |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O mestre de música José Carracedo escolleu os versiños seguintes para porlles música:
Teño amores na montaña
Teño moza montañesa
Que naceu cos cabrinfollos
Antros toxales da serra.
E de folerpos da neve
Penso que debe ser feita
Xa qu´o Sol y as nordesías
Non a logran ver morena
Teño amores na montaña
Teño unha moza laberca
Que si cos ollos feitiza
Damo curazón de perda
C´aquelas palabras doces
Y aquelas surrisas meigas
Das rúlas namoriscadas
Orgullo das cumes ermas
Esta obra musical está escrita para orfeón, coro a catro voces (tenores primeiros, tenores segundos, barítonos e baixos), con música de D. José Carracedo Pena (1) e letra de D. Antonio Noriega Varela. A letra de esta obra, está composta como comprobamos con diversos fragmentos da poesía titulada ?Teño amores na montaña?, e con distintas variantes nalgunhos versos.
Gracias á copia da mesma, efectuada por D. Valentín Pérez Díaz (2) podemos coñecela hoxe.
(1)- José Manuel Carracedo Pena, foi bautizado na parroquia de Santiago de Mondañedo o 24 de setembro do 1876. Era fillo lexítimo de Luís Carracedo Pérez e de Andrea Pena Luaces, residentes na bisbarra dos Muiños Dabaixo, mais él era natural de San Xoan de Romariz (Abadín) e ela de San Esteban de Oirán- Mondañedo. Era neto paterno de Melchor Carracedo e de Ramona Pérez, finados, naturais de Romariz. Era neto materno de Francisco Pena e de María Luaces, finados, de Oirán.
(Arquivo Diocesan de Mondañedo, parroquia de Santiago de Mondañedo, libro 32 de bautizados, folla 143, volta.)
(2)- D. Valentín Pérez Díaz, neno de coro, salmista e violinista da capela de música da catedral mindoniense, naceu en Mondañedo o 2 de xullo de 1886. Compuxo en compañía de D. José Castañeda Jurado a peza titulada ?A Fonte da Pontepousada?. Nos anos cuarenta e cincuenta foi bedel do Casino de Mondañedo. Finou en Mondañedo o 19 de maio de 1962.
[volver al inicio]
|
|
|
|
|
|
|
Teño amores na montaña,
Teño moza montañesa,
que ma deparou un santo
no turreiro dunha festa.
Déronlle as rosas de maio
roxa color prás meixelas,
branca, ¡volainiña branca!,
seique inda é máis que as folerpas,
e de folerpos da neve
penso que debeu ser feita,
xa que o sol i as nordesías
no ma logran ver morena.
Teño amores na montaña,
teño unha moza brañega,
que, si cos ollos feitiza,
o corazón me estonteia
c'aquelas palabras doces,
i aquelas surrisas meigas das nenas repinicadas,
argullo das cumes ermas.
Miña santiña bonita,
¡Dios, que ma deu, ma defenda!,
pois para min non hai ceio,
si no me caso con ela.
¡Heime casar!; os solteiros
sempre andan nas malas lenguas,
i eu quero vivir con honra,
xa que non teña outra herencia.
Heime casar, ¡non que logo!,
i heime de casar na aldea,
¡miña nai!, porque alí moran
as poucas almas sinxelas,
que sacan o pan da boca
pra socorrer a probeza.
Despois buscarei casiña,
unha casiña tarrea
con cortello, pra criar
dous bacoriños da teta,
¡i a facer pares de zocas!,
que se me canga, abofellas,
millor que escribir en verso
na doce fala gallega.
Métrica
Romance, 8(-a-a), con rima en e-a (17).
Edicións anteriores
El Eco de Galicia, Buenos Aires, n° 225, 20.1.1898; ATPA; MO, 37-39; MT, 17-19; S, 84-85; Ronsel, Lugo, n° 6, Octubre-Noviembre 1924; MS, 40-41; BVJ, 366-367; RAG, 25-26; BB, 13-14.
En S, aínda que leva a indicación de que está tirado de MT, non obstante, contén variantes significativas. En ATPA, entre as cartas de Noriega, na de 1.2.1922 (vid. 5.6.1.7), existe un recorte de xornal sen cabeceira nin data con este poema impreso, constando «Mondoñedo» ao lado da asinatura do autor, tachado e escrito «Trasalba» debaixo e«do I. H. M.» ao lado do nome; á marxe esquerda, e tamén coa letra de Noriega, está escrito «Versos d'a miña mocedá»; polas variantes ten que ser posterior a EG e por estar datada en Mondoñedo ten que ser anterior a MO; a súa datación debe oscilar entre 1898 e 1901. En R leva como indicación final «Trasalva» e en BB «Trasalba, 1924».
Variantes e comentarios
Leopoldo Pedreira di con relación a este poema:"La segunda poesía de esta colección -en el orden en que las coloca el poeta- basta, a mi modo de ver, para poner a Noriega Varela en primera fila en el Parnaso regional, al lado de Rosalía, de Curros y de Valentín Lamas: la espontaneidad del pensamiento, la naturalidad del lenguaje, el aroma campesino de los enxebres giros, las imágenes arrancadas del paisaje como se arranca el césped, para adornar un nacimiento; dan a esta composición una frescura y un encanto insuperables... El argumento de esta hermosa poesía es parecido al pensamiento que encierra un preciosísimo cantar de Tobar y Mac-Mahon, mi malogrado amigo:
Una casita en el campo
Una mujer que me quiera,
Un barril de Jerez seco,
Y después, que vengan penas.
Pero el poeta mindoniense es menos epicúreo que Alfonso Tobar: prescinde de la casita en el campo y del dorado zumo de las vides jerezanas; y se contenta con la posesión de la moza montañesa, una choza alquilada (despois buscarei casiña, unha casiña terrea) dos bacoriños y el oficio de zoqueiro. iCuanta humildad y cuanta poesía!... Bien es verdad que el que logre el amor de una hermosa campesina gallega puede considerarse feliz por muy modesta que sea su hacienda" (18).
Otero Pedrayo afirma: "Pro deseguida xurde o himno do amor: «Teño amores na montaña» latexante, recendente a un paisaxe conquerido pra sempre" (19).
Para Carballo Calero "«Teño amores na montaña» e «Abrulas» poden pasar por romances rosaliáns, anque non nos seus finais, o do primeiro un tanto prosaico, o do segundo esteticista" (20).
0.-En EG leva por título "Vida nova" e está dedicado " A mi ilustre amigo D. Constantino G. Bolaño"; en ATPA titúlase significativamente "Montañesas"; en MO figura como título a dedicatoria "A D. César Seco Romero" (21); en MT non leva
título, como se fai constar en S; en R titúlase "Amores na montaña (Versos d'os meus vinte anos)"; en BVJ tampouco o leva.
1.- n-a EG, S; n'a M O
3.- que nasceu c'os cabrinfollos EG // m'a ATPA, MO, MT, S, R, MS, RAG
4.- entr'os toxales d'a serra EG // n'o MO; n-o S// d'unha ATPA, MO, MT, S, R; d'a unha MS, RAG; de unha B V J O a que aparece en MS é, sen dúbida, un erro involuntario, repetido despois en RAG, que reproduce fielmente do mesmo.
5.- deull'un-ha rosa acencida EG // Déronll'as ATPA, MO, MT, S, R, MS, RAG // mayo MO, S
6.- as rosiñas das meixelas R// roxo EG // pr'as EG, ATPA, MO, MT, S, MS, RAG
8.- seiqu'ind'á EG // seiqu'ind'é ATPA, MO, MT, S, R, MS, RAG // qu'as EG, S 9.- d'a EG, ATPA, MO, MT, MS, RAG; de S, R
10.- debe S
11.- qu'o EG, ATPA, MO, MT, MS, RAG // y as EG; y-as ATPA, MO, MT, S, R, MS, BVJ, RAG; e as B B
12.- non a EG; no m'a ATPA, MO, MT, MS, RAG; non m'a S, R; non ma B B
A asimilación de nasais, por un fenómeno de fonética sintáctica, cando vai o adverbio non seguido do pronome me, é maioritaria en toda a produción escrita do autor e tamén nesta obra, onde temos oito casos de asimilación no me (vid. en M: 2.12, 2.24, 3.61, 3.87, 11.17, 11.19, 17.19, 24.24) fronte a dous sen ela non me (6.6, 24.26); non obstante, non se produce a asimilación cando o adverbio vai seguido de verbo, aínda qpe comece por m(vid. tamén en M: 6.9 e 11.14).
13.- n-a EG, S; n'a M O
14.- un-ha EG // moza laberca EG, ATPA, MO, MT, S; moza labrega R.
15.- c'os EG, ATPA, MO, MT, S, R, MS, RAG
16.- dam'o curazón de perda EG // m'estonteya ATPA, MO, MT, S. MS, RAG; m'estontea R; me estonteya B V J
17.- coa aquelas BB // faliñas doces R
Non é posíbel a restitución plena da preposición con sen alterar a medida do verso; a solución de BB non semella axeitada; talvez sería mellor co aquelas, mais tampouco é real; vid. E 44.57 e c'aquel edén cavila.
18.- y-aquelas EG, ATPA, MO, MT, S, R, MS, BVJ, RAG; e aquelas B B
19.- d'as rulas namoricadas EG; d'as rolas namoricadas R// d'as A T P A, MO, MT, MS, RAG
20.- orgullo EG, R// d'as EG, ATPA, MO, MT, S, R, MS, RAG
A decantación pola forma argullo débese interpretar como unha maior aproximación á fala popular e un desexo de dotar de máis sonoridade o verso, mais non como afán diferencialista, que non ten o autor; non obstante, en E 93.12, por exemplo, volve utilizar orgullo.
22.-m'a deu m'a EG, ATPA, MO, MT, S, R, MS, RAG
23.- hay EG, MO, R, MS, RAG // ceo EG; ceyo ATPA, MO, MT, S, R, MS, BVJ, RAG
24.- non me EG, S, R
25.- qu'os solteiros E G
26.- sempr'andan EG, ATPA, MO, MT, S, R, MS, RAG // n'as EG, MO; n-as S
27.- y-eu EG, ATPA, MO, MT, S, R, MS, BVJ, RAG; e eu (BB)
28.- teñ'outra EG // teño outra R
Aínda que o nexo causal esixe o verbo en modo indicativo, o feito de aparecer maioritariamente o subxuntivo en diferentes edicións claramente controladas polo autor (e tamén en MS, a definitiva) obríganos a mantelo así; a frase pode adquirir tamén un matiz concesivo desta forma.
29.-Sobre a expresión non que logo, e outras similares, afirma o Marqués de Sabuz no traballo que vimos citando: "Con verdadera naturalidad y oportunidad usa exclamaciones de las que dan carácter al habla gallega, pero contra las cuales alármase y enarmónase la insipiencia de algunos que caracolean de literatos"; Leiras traduce esta expresión por "pues no faltaba más".
30.- y-heime EG, ATPA, MO, MT, S, R, MS, BVJ, RAG; e heime BB // n'aldea EG, ATPA, MO, MT, MS, RAG; n-aldea S; na serra R 31.-mi madre EG // porqu'alí EG, ATPA, MO, MT, S, MS, RAG; porque alá R 32.- xinjelas E G 33.- d'a ATPA, MO, MT, S, MS, RAG 34.- á R
O autor emprega sempre a forma probeza e probe, vulgarismos producidos por metátese de carácter popular (vid. en M 3.19, 20.2 e 20.11)
36.- unha casiña pequena E G
37.- para E G
Aínda que o uso da preposición pra é a norma xeral na obra (vid. M 1.35, 1.44, 1.49, 1.52, 1.66, 1.100...) seguindo o modelo da fala popular, ás veces, por necesidades métricas, úsase a forma plena para (vid. M 2.23, 5.41 e 10.24); neste verso o poeta muda o para inicial por pr.a, por axustarse mellor á medida.
38.- dous marrelliños R// d'a EG, ATPA, MO, MT, R, MS, RAG
39.- y a EG; y-a ATPA, MO, MT, S, R, MS, BVJ, RAG; e a B B
40.- cang'abofellas EG; cang', abofellas S
41.- qu'escribir EG, ATPA, MO, MT, S, R, MS, RAG
O autor vacila no timbre da vocal átona en millor (tres casos en M: 3.90, 6.18 e 23.27) fronte a mellor (cinco casos en M: 1.105, 6.43, 18.8, 23.51 e 23.100).
Antón Santamarina (22) cita este verso e o anterior para afirmar que o timbre. vocálico de qu' está enmascarado, «caso que se dá de contino sempre que a palabra seguinte empece por vocal. Este fenómeno rexístrao con bastante fidelidade a lingua galega escrita antes do ano 51 dado que o uso case xeneral do apóstrofo indicaba a elisión dunha vocal. Arredor deste ano deixaron de se utilizá-las cómodas formas qu'e c'»; neste mesmo sentido cfr. 3.3 e 3.4 (por mor dunha rapaza máis feiticeira / qu'as froliñas que nascen na primadeira), versos tamén citados por este autor.
42.- n'a MO; n-a S// na nosa R.
[volver al inicio]
|
|
|
|
|
|
|
