Cando alguén vai ao teatro, a un concerto ou a unha festa de calquera índole, se a festa é do seu agrado, lembra inmediatamente, e lamenta que as persoas que él quere, non se atopan alí. ?O que lle gustaría isto a miña irmá, a meu pai?, pensa, e xa non goza do espectáculo senón a través dunha feble melancolía. Ésta é a melancolía que eu sinto, non pol-a xente da miña casa, que sería mesquiño e ruin, senón por todas as crianzas que por falla de medios e por desgraza súa, non gozan do supremo ben da beleza, que é vida e é bondade e é serenidade e é paixón.

Non só de pan vive o home. Eu, si tivera fame agonizando na rúa non pediría de esmola un pan; senón que pediría metade dun pan e un libro. E eu ?ataco? dende eiquí violentamente aos que somentes falan de reivindicacións económicas sen nomear endexamáis as reivindicacións culturais, que é o que os pobos demandan a berros. Bo é que todos os homes coman, mais, que todos os homes teñan coñecementos xerais. Que gocen todos os froitos do espírito humán, porque do contrario é convertilos en máquinas ao servizo do Estado, é convertilos en escravos dunha terrible organización social.

A min dame moita máis mágoa un home que quere aprender e non pode, que un esfamado. Porque un esfamado pode acougar a súa fame doadamente cun anaco de pan ou cunhas froitas, mais, o home que ten ansia de saber, e non ten medios, sofre unha tremebunda anguria porque, son libros, libros, moitos libros os que necesita, e, onde están isos libros?.

¡Libros! ¡Libros! Fai eiquí unha palabra máxica que equival a dicir: ?amor, amor?, e que debían os pobos pedir, como piden pan, ou como cobizan a choiva para as súas sementeiras.

Cando o eximio escritor ruso Fedor Dostoyevsky, pai da revolución rusa, moito máis que Lenin, se atopaba prisioneiro na Siberia, alonxado do mundo, entre catro paredes asediado por isoladas chairas de neve infinda; e pregaba acorro, en carta á súa lonxana familia, só dicía: ?¡Mandádeme libros, libros, moitos libros para que a miña ialma non morra!?. Tiña frío e non pedía lume, tiña unha terrible sede e non pedía auga: pedía libros, é dicir, horizontes, é dicir escaleiras para subir á cume do espírito e do corazón. Porque a agonía física, biolóxica, natural, dun corpo por fame, sede, ou frío, dura pouco, moi pouco, pero a agonía da ialma insatisfeita dura toda a vida.

Xa dixo o grande Menéndez Pidal, un dos sabios máis verdadeiros da Europa, que o lema da República debe ser: ?Cultura?. Cultura porque só a través dela se poden resolver os problemas en que hoxe se debate o pobo cheo de fe, mais, necesitado de luz.

METADE DUN PAN E UN LIBRO
Locución de Federico García Lorca ao Pobo de Fuente de Vaqueros (Granada)
Setembro 1931
MondoñedO
Día das Letras Galegas 2011 [ampliar]