Este caderno dos de Noriega, adicado ao poeta Antonio Noriega Varela, pretende ser unha xanela aberta a todo o mundo que queira coñecer a infinda sensibilidade poética do "Bardo da Montaña" e "Cantor do Ermo". Calquera pode facer uso desta bitácora e deixar a súa opinión ou comentario nela.
Sexan benvidos e benvidas!.
Graciñas por visitarnos.
xosedenoriega@gmail.com
|
|

|
O Cantor do Ermo |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
NORIEGA E A TRADICIÓN(3) |
|
 (Continuación)III
sexa o de Cima de Vila.
Non soe callar a neve, e, cando isto sucede, non pasa dos tres catro días.
Non hai un río de importancia, tan só reguiños que desembocan no río Masma: O da Regañada, que nace en Villatomil e atravesa os barrios de Villaverde, Calvela e Chao do Val; o da Fonte do Cura, que atravesa o Chao do Val e vai parar ao da Regañada; o da Oscura, que nace en Cima de Vila; os de Cornide, da Penela, de Camba e outros, rueiros, con pouquiñas árbres autóctonas nas súas beiras.
Esta aldeiña acubilla na súa historia sucesos e lugares interesantes como a batalla do ?Chao dos Carballos? no monte de Camba acaída o 17 de Febreiro do 1809 na que se finaron 28 veciños loitando contra os franceses. Un veciño do Coto Real de Cima de Vila chamado Juán Bautista López que no século XVI sendo bispo chega a ocupar sedes episcopais tan importantes coma de Tuy e León. A capela da ?Virxen da Pena? que o seu altar está encravado nun seixo; a ?Furada dos Cás? onde a transmisión oral di que a cova do Mosteiro de Lourenzá tén a saída por este encrave nos montes de Sarrapio. A igrexa parroquial tamén acubilla pinturas de meritosa importancia.
Pol-o tanto, xa ubicados nesta ferigresía, a nosa pescuda diríxese agora a atopar a partida do matrimonio de Cayetana: (Véxase anexo nº 31).
D. Juan Antonio Aenlle y Rocha con Cayetana Gutiérrez
Certifico yo D. Jose de Aenlle, clérigo..., y vecino de Villamor y hallándome en esta feligresía de Santa María de Villamor. D. Juán Antonio de Aenlle me requirió con un despacho licencia matrimonial expedido en Mondañedo a catorce de Diciembre del año de mil setecientos y cuarenta y cuatro por el señor D. Juán Francisco de León, provisor y vicario general de la ciudad y obispado de Mondañedo, refrendado por José Antonio Belón, excusador en el oficio de asientote Blás López, en virtud de dicha licencia, asistí al matrimonio que por palabras de presente según lo dispone el Concilio de Trento, contrajeron D. Juan Antonio de Aenlle, vecino de Villaformán, hijo legítimo de D. Juan Basilio de Aenlle y de Dª María Sanjurjo, vecinos de San Juan de Villaformán, con Dª Cayetana de Cancio, hija de D. Felipe Gutiérrez y de Dª Francisca de Cancio, vecinos que son y fueron de la referida de Villamor.[...]1
(1) Bibliografía consultada: Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santa María de Vilamor, libro 2 de matrimonios, páxina 206.
No ano 1747 hai unha revalidación do matrimonio por parentesco en cuarto grao de consanguinidade segundo se desprende da seguinte nota:
D. Juan Antonio Aenlle y Rocha y Dª Cayetana Gutiérrez
El dos de Febrero de mil setecientos cuarenta y siete, y el infraescrito cura de la parroquia de Santa María de Villamor asistía la revalidación del matrimonio que por palabras de presente contrajeron D. Juan Antonio de Aenlle y Rocha y Dª Cayetana Cancio Gutiérrez, mis feligreses, por me haber requerido con un despacho expedido por el Licenciado D. Juan José de Senrra y Castro, provisor y vicario general de la ciudad y obispado de Mondañedo, por su Señor Ilustrísimo juez apostólico en virtud de Bula Apostólica de su Santidad Nuestro Muy Santo Padre Señor Benedicto, por la divina providencia, Papa décimo cuarto, expedida bula a instancia de D. Juan Antonio Basilio de Aenlle y Rocha y Dª Cayetana de Cancio Gutiérrez. Dio el auto en la manera siguiente: ?Vista por su merced el Señor Licenciado D. Juan José de Senrra y Castro, provisor vicario general de la ciudad de Mondañedo y su obispado, la bula de gracia y dispensación de su Santidad, nuestro muy Santo Padre y Señor Benedicto, por la divina providencia, Papa décimo cuarto, a instancia de D. Juan Antonio Basilio de Aenlle y Rocha y de Dª Cayetana de Cancio y Gutiérrez; por no obstante el parentesco de cuarto con cuarto grado de consanguinidad, que después de efectuado el matrimonio resultó entre los dos, poder validamente contraerlo de nuevo,[...] (Véxase anexo nº 29).
Aos poucos anos de se casar con Dª Cayetana Cancio, D. Juán Aenlle Rocha fínase él nesta parroquia de Santa María de Vilamor, segundo se pode ollar na seguinte acta de defunción: (Véxase anexo nº 30).
D. Juan Antonio Aenlle y Rocha
En catorce de Marzo del año de mil setecientos cuarenta y ocho se dio sepultura eclesiástica al cadáver de D. Juan Aenlle y Rocha, vecino de esta parroquia de Villamor, dentro de la capilla mayor de dicha parroquia. Recibió el Santo Sacramento de la Extremaunción y no los demás, por darle en el principio de la enfermedad un delirio, hallándose incapaz para recibirlos, no hizo testamento.[...]1
(1) Bibliografía consultada: Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santa María de Vilamor, libro 2 de defuncións (1726-1760), páxina 154 e volta.
Tamén Dª Cayetana Cancio Gutiérrez é soterrada na parroquia de Santa María de Vilamor segundo se detalla na seguinte acta de defunción: (Véxase anexo nº 32).
Dª Cayetana de Cancio Gutiérrez, viuda que quedó de D. Juán Antonio Aenlle y Rocha.
El 12 de Julio de este presente año de mil setecientos setenta. Se dio sepultura eclesiástica, dentro de la iglesia parroquial de Santa María de Villamor, donde era tal vecina y en la capilla mayor al cadáver de Dª Cayetana Cancio Gutiérrez, viuda que fue de D. Juán Antonio Aenlle y Rocha, vecinos que han sido de la expresada feligresia.
Recibió los Santos Sacramentos, hizo testamento que pasó por ante Francisco Fernández de Parga, uno de los cuatro de número de la ciudad de Mondañedo, su fecha a 11 de Abril del año de mil setecientos cincuenta y nueve.[...] 1
(1) Bibliografía consultada: Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santa María de Vilamor, libro 2 de defuncións, páxina ?.
De seguido amosamos outros datos vencellados a esta familia, que nos din da súa estadía nas bisbarras de Santa María de Vilamor e San Andrés de Masma na cidade episcopal de Mondañedo: (Véxase anexo nº 33).
En seis días del mes de Marzo año de 1730, se dio sepultura en la capilla mayor de esta parroquia de Santa María de Villamor al cadáver de D. Felipe Gutiérrez, vecino de esta feligresía, murió administrado de todos los Santos Sacramentos de penitencia, eucaristía y extremaunción. Hizo testamento.[...] 1
(1) Bibliografía consultada: Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santa María de Villamor, libro 2 de defuncións, páxina 50 volta e 51.
El 30 de Noviembre de 1745 falleció Dª María de Cancio, donde era tal vecina. Hizo testamento ante Francisco Antonio Fernández de Parga. Fundó dos misas de aniversario en esta parroquia.
Pedro Gutiérrez Leal Saavedra1
(1) Bibliografía consultada: Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santa María de Villamor, libro 2 de defuncións, páxina 243 volta e 244.
El 15 de Enero de 1719 fue bautizado Pedro Gutiérrez de Cancio. Falleció el 16 de Septiembre de 1741.
El 3 de Abril de 1717 fuez bautizada María Rosa de Cancio Gutiérrez.
El 8 de Mayo de 1702 se casaron Pedro de Aenlle y Rocha con María Lorenza Taboy.
Testamento de Dª Maria de Cancio biuda de dn Phelipe Gutierez del Lugr. de Pedrido
Veinte maravedis Cinqª y ocho
SELLO QVARTO, VEINTE MARAVEDIS, AÑO DE MIL SETECIENTOS Y QVARENTA Y CINCO.
En el Nre De la Santissima Trinidad Padre; hijo; y Espiritu Sancto tres pnas distintas y un solo Dios Verdadero, q vibe y Reina pa siempre y sin fin: sepan qtos vieren la presste carta de testamentto ultima y postrimera voluntad como yo Dª Maria de Canzio viuda noble y onesta que finque de Dn. Felipe Gutierrez Vzª y moradora en este Lugr De Pedrido pª de Sstª Maria de Villamor, estando como al presente estoi postrada en cama de enfermedad Nactural q Dios fue servido darme aunque en mi caval Juizio y entendimto Nactural creiendo como firme y verdaderamte creo y confiesso el misterio de la Ssantissima Trinidad Padre; hijo; y Espiritu Sancto tres pnas distintas y un solo Dios Verdadero, y en todo lond. q tiene cree y confiessa Nrª Stª Madre Iglesia catholica vajo cuya fee, y proteucion siempre he vivido y ...testo vivir y morir thomando como thomo pcmiss ynterzessores y abogados a la gran Reina de los Angeles Madre de mi Dios y Señor, Ssto Angel de mi guarda y mas Sstos de la Corte Celestial pª que interzedan con su divina Magd me perdone mis culpas y me alcancen una dichossa muerte qdo mi Alma se apte de mi cuerpo, y rezelandome de aquella pª ser cossa nactural a toda criatura, y deseando q todas mis cosas queden vien dispuestas al servicio de Dios Ago y hordeno este mi testamento en la manera sig te = Primeram te mando mi alma a Dios Nrº Señor Jesuchriscpto q la crio y Redimio pr su preciossima sangre y el Cuerpo a la tierra de q fue formado el qual quiero se aMortaje en una tunica de estamena de mi serafico Pe Sn Franco y se le de sepultura en la Capilla Maior de la Yglª desta dcha prª en la en q se allan enterrados el dho mi Marido y un hijo q del me quedo y no pudiendo ser en ella, junto a la Pila principal del Agua bendita pª todo lo q se pague lo acostumbrado, = Yten Mando me assistan a vien morir Dos Señores Sazerdotes a quienes se pague pr mi heredero y cumplidores el tiempo que hen ello assistieren = Yten mdo y encargo al Sr. Cura venga a buscar mi cadaver a Cassa con la Cruz capa y dezencia Acostumbrada = Y los Señores Sazerdotes q pudiesen ser avidos y concurren a quienes pr ello y pª que digan missa pr mi Anima se den a dos Rs y de comer y a dho señor cura lo acostumbrado = Tambien mdo se de avisso a la Cofradia de Animas de la prª de Sn Andres de Msª de q soi fundadora pª que concurra a dha funzion con la zera y estandarte q se acostumbra = Tambien mdo concurran a dho mi entierro qto religiossos del Conbento de Sn Martin de Villa oriente q tambien digan missa pr mi Anima y se les den a tres Rs y de comer, y admas dello otros qto sazerdotes q tanbien digan Missa y con ellos se ejecute lo mº = Y en dho Dia se me diga Missa Cantada con diacono y Subdiacono con su Vijilia pª q se Pague lo acostumbrado = Y en dho dia se ôfrende pr mi alma treinta Reales Von y pr razon de pan, carne, y vino = Yten Mdo q en dho Dia de mi entierro se distribuian y den de limosna a los Pobres q Concurrieren a la Puerta Cinquenta Rs Von en dinero a Arbitrio de mis cumplidores; y al mesmo arbitrio y dispossicion dejo el pan, carne, vino y Pescado que se nezesite gastar en Cassa = Yten mdo q Luego q yo me fallezca se manden decir y digan dos Missas Rezadas En el Altar Previlegiado del Sto Chriscpto de Animas de la Ciudad de M mdo = Yten Mando que qto Antes ser Pueda se me hagan mis honrras y hen ellas se me diga otra Missa cantada con Diacono y Subdiacono y Vijilia vajen otros qto religiossos de dho Convento q digan Missa con los otros qto sazerdotes a quienes se den otros tres Rs de comer segn el dia de mi Entierro, y a los mas q concurrieren a dos Rs y de comer; y se ofrenden otros treinta Rs pr la mª razon de pan carne y vino; y de Limosna a los Pobres otros cinquenta Rs Von todo como en dho dia de mi entierro y e... de cassa aso mesmo lo dejo a disposicion y arbitrio de dhos mis cumplidores = Pagando pª lo uno y otro lo acostumbrado = Yten mdo se me digan pr una bez q mi alma y intencion dos Missas Rezadas en la Capilla de Nrª Sª del Carmen al otro dia de mi fallescimto- otra a Nrª Sª de los Remedios; otra a Nrª Sª de la Po...a = otra a Nrª Sª de la Soledad = dos al Angel de mi Guarda, otra al Apostol Sn Pedro, otra al Arcanjel Sn Miguel = otra a Sn Franco, = otra al Patriarca Sn Joseph = otra a Sn Antonio = Yten Mdo se digan pr mi alma e yntencion en la Parroquia desta frª pr una bez y pr entre año ciento y cincuenta Missas Rezadas, y pagas a dos Reales...de se den en dho Convento de Sn Martin de Villa Oriente otras cinquenta q digan sus Religiossos en el tambien pagas a dos Rs y mi heredero o cumplidores saquen recivo de su paga pª que conste thener cumplido = Asimesmo Mando quiero y es mi voluntad e digan pª las Animas de mis Padres Parientes y expressado mi Marido, y Sijo q del me quedo y se fallescio y mas a quien soi a cargo y obligon otras quarenta Missas Rezadas pr una bez tambien pagas a dos Reales pª que su Magd las Disponga como fuere de su Maior agrado = Yten mando a la Cassa Stª de Jerusalen Redencion de Cauctivos Pobres de Sn Lazaro y mas Manda forzossas a cada una treinta y cinco maravedises con que las aparto de mis vienes = Yten Mando se de â Anjela criada que me a servido un bestido hordinario q traigo a Cada Dia a Arbitrio de mi hija y heredera q adelante ira expressado = y a mi criado Pedro da fraga se le de una Anega de Maiz admas de sus soldadas pª que me encomienden a Dios = Mando se entregue y de a la Iglessia desta dha frª de Villamor una sabana de lienzo Nueba pª que sirva de cubrir el Altar del Sto. Chriscpto de hella = Yten mdo a mi Pariente Dn Joseph de Ahenlle Prº residente en cassa la Arca en q tiene Los Libros = Yten mdo a mi comadre Zezilia mi cassera una almillica de Sn Piterna, un pano, y una camissa de mi poner = Yten declaro estar deviendo Ducientos Rs Von a una pnª particular q sabe Dª Maria Antonia Caetana mi Sija a quien dejo encargado los page y dellos le de satisfaon pr quenta de mis vienes = Declaro q Carlos Perez mi cassero me hizo algas brazas de Pared en propiedades mias cuyo travajo le estoi deviendo; y el me deve tres ferrados de trigo de Venta atrasada mando se lequide la quenta pague, ô cobre lo que se deviese = declaro aver entregado antes de Aora a Domingo de Amieiro Vzº desta frª un doblon de Setenta y cinco Rs Von pª que me lo fuesse a cambear pr plata a la ciudad de Mondo y aunque a tiempo passo esto no me a dado quenta y satisfaon de hel y solo de Diez y seis Rs en travajo y en un quarto deunjata mdo se cobre de hel lo restante = Yten declaro que del dho mi Marido me quedo pr hijo lexitimo Dn Pedro Bernardo Gutierez q se fallescio despues de dho su Pe en el estado de zelivato pr el qual fundo una Missa de Aniverssario anual y perpetua sobre una Pieza de heredad mansa y labradia de sembradura los tres qtos de un ferrado poco m o menos sita en la Cortiña que nombrn campo de hujo frª de Sn Andres de Masma que testa pr el fondal en heredad de Dn Antonio Padriñan; pr la cavezera con Martin de nobas q Libre y essenta salvo Diezmo a Dios y la adquerí de Juan Vello y su mujer Vzos de dha frª de Masma pr escricptura ante franco Antonio ps de Parga Snº de Numero de dha Ciud. cuya Missa mando y quiero se diga en la iglessia Parroquial desta dha frª de Villamor pr el Sr cura q es qalo adelante fuere el dia del pr San Pedro pr la que se page y de De Limosna tres Rs Von = y asimº pr mi alma
Cinquenta y nuebe
yntencion fundo en la misma yGlessia otra Missa rezada anual y perpetua sobre una Pieza de heredad Labradia de una Anega en sembradura poco m. o menos sita en el tarreo que llaman Da caleira y Veiga deste dho Lugr.de Pedrido segn. testa pr la cavezeira hen heredad del rejidor Dn Ysidro Vaamde., pr el fondal en otra de Manuel do chao morador en el Lugr. de Sn Lazaro y pr una ladeira en el camino que passa a dha Ciud de Mondo cuya propiedad es de foro de la Capilla de la Magdalena y sobre hella fundo dha Missa de Aniversario pr el tiempo vidas y gozes q faltan de correr y despues si se renovase tambien se a aya de proseguir y prosiga en dezirsse y zelebrarsse y siempre se page y de de Limosna pr ella otros tres Rs bellon y = Suplico al Señor Cura de dha Parroquia me la Diga ô haga decir el dia del Señor Sn Antonio de Padua q asi es mi intencion y voluntad, y que ambas missas las asiente y anote en el Libro y tabla de Aniberssarios pa su cumplimto. y observancia y theniendo dha mi sija suzesion mando dichas dos Propiedades con la expresada carga y penssion y la que le corresponda del Canon del foro al hijo segdo. que Dios le Diere y a sus hijos deszendientes lexitimos y a falta de varon hembra y no teniendo suzession adelante ira expresado en quien ayan de recaer dichas Propiedades = Yten declaro que yo tengo me tocan y pertenezen = Tachado- pr lexitima y herenzia de Dn Alonsso Perez de Jinzo y de Dª Maria Rodriguez mis Padres difuntos me tocan y pertenezen algas. propiedades y vienes muebles y Raizes libres y esentas admas de otros de vinculo, y Durante Matrimonio con dho Dn Phelipe Gutierez mi marido adquirimos esta cassa y Lugr do Pedrido q hicimos y fabricamos toda hella a Nrª Costa y espenssas en Propiedad y territorio de foro del convtº de Sn Martin de Villa oriente el que pr comprender otras distintas propiedades y vienes y aver vacado y finalizandose el primer foro, allandome tal Viuda lo renove he ize de nuebo pr escriptura publica de q dio fee Jose Domingo Nobo Snº de su Magd. Vzº de dha Ciudad de Mondo a los Vte. y cinco de Abril del año pasado de mil siete ciºs. treinta y ôcho pr tiempo y termino de Cien años, y asimismo De dho Matrimo. adquerimos otros algs. vienes asi de foro como libre y essentos y allandome Viuda compre y adqueri pr mi misma tambien otras propiedades y territorios de todo lo que tengo los papeles y escripturas de adquissicion y los resguardos conducentes en mi cassa y poder pr tanto en aquella mejor Via y forma que puedo y aya Lugr. en derecho quiero mando y es mi voluntad q el quinto de todos dhos mis Vienes Raizes que me tocan y pertenecen ande siempre Unido hagregado he incorporado a modo forma y manera de Vinculo regular y sobre todo dho Quinto fundo Gravo E inpongo dos Missas Rezadas de Aniverssario annual y perpetuo su Limosna de cada una a tres Rs. Von la Una pr mi Alma e intencion el Dia de Nrª Sª de las Niebes y la otra pr el dho Dn Phelipe Gutierez mi Marido el Dia del Patriarca Sn Joseph las que fundo y mando se digan en el Convento de Sn Martin de Villa Oriente pr los relijiossos del y que se asienten en su libro y tabla de Aniversarios con expression de missa en dho dia de Nrª Sª de la Conception y pa el pago de dho quinto señalo y quiero se satisfaga y tenga permanencia esta dha fundaon. sre, la expressada Cassa y Lugr. de Pedrido sus perfectos y mejoramtos. y pr primer subzessora llamo y Nombro a dha Dª Maria Antonia Caetana mi hija a quien tocan y pertenezen todos los m. Vienes y despues de hella a sus hixos y descendientes lexitimos y de lexitimo Matrimonio ?tachado- Preferiendo el Varon a la hembra y el maior al menor segn. dha forma regular de Vinculos todos con l expressa clausula y condicion de no poder Vender trocar ni ennajenar los Vienes Raizes correspondientes a dho quinto y el que lo intentare pierda el Derecho y pase al siguiente; y Subzediendo el casso de faltar dha mi hija y su descendencia y subzesion lexitima y de Lexitimo Matrimonio y no de otra manera llamo pr subzessores en dhos Vienes del quinto con la mesma carga y obligacon. de dos missas de Aniverssario y paga del Canon correspondiente a dha mi cassa y Lugr De Pedrido sobre el q quiero se satisfaga y tenga Subsistencia; a Dn Juan Antonio de Ahenlle y Rocha Marido de dha mi hija y a su hermº Dn Joseph Antonio Presvitero a Ambos de pr mitad y pr los dias de su Vida y no mas tambien con la calidad y condicion de que aian de havitar y vivir en dha cassa y Lugr. procurando su Mamtº. y Consservaon. y que no se menos cabe y a falta del uno lo goze y usufrutue el otro interin q asi vino pagando dhas missas y Canon correspondiente; y les encargo a uno y otro pr asistir vibir y abitar dha Cassa pr ser mui comoda y dezente pª qualquier perssona Principal; y A falta de dha deszendencia y duzession Lexitima de dha mi hija ô a la muerte de dho su Marido y cuñado si llegase el casso de recaer en estos dhos Vienes de quinto despues de sus dias; los Dejo mando y Legato a la Iglessia Parroquial desta dha frª. de Sta Maria de Villamor y su fabrica pª que pr. quenta de la renta que produjeren me agan decir y digan los Señores Curas de hella annual y perpetuamte pr. mi Alma y la de dho mi Marido y mas del Purgatorio Una Missa Cantada con su Vigilia en el dia de Difuntos ô en su octava y lo que De hella sobrare de dha renta tambien despues de pagar las dos q tambien dejo fundadas en dho Convto de Sn Maratin de Villa oriente en donde quiero tengan subssistencia; y el Canon q le corresponde de dho foro; lo mas q sobrare se dega en Missas rezadas en dho octavario de Difuntos â arbitrio de dhos Señores Curas y page su Limosna a dos Rs y a esta fundaon faltando la subzesion de dha mi hija agrego las dos propiedades que atras quedan expressadas y sobre q dejo fundadas las dos missas pr mi alma, y la de dho mi hijo pª que de pagas estas y tanbien el canon de la una de dhas propiedades lo mas q sobrare en la forma mesma se distribuia pr dhos Señores Curas en Missas y sufrajios en dha funzion de missa Cantada y octabario de Difuntos y les suplico tengan el cuidado de la perpetuidad y permanencia desta fundon. y que los Vienes anden en pnas zelosas del Vien de la Animas que dellos cuiden procuren su aumto y conservazion pagen la renta prontamente y que pr. ningn preteste se enajenen sobre q a unos y otros encargo la Conciencia; y despues de mi fallescimto. la qto. missas que dejo fundadas Assi en dha iglessia como en dho convento quiero y es mi Voluntad las diga dho Dn Joseph Antonio De Ahenlle Presvitero cobrando su Limosna pr los dias de su Vida y a su Muerte se digan segn. atras queda explicado = Yten dejo y Nombro pr mis Cumplidores albazeas y testamentarios a la dha Dª Maria Antª Caetana mi hija y A Dn Juan Antonio su Marido; Dn Josephe Antonio su hermano; y A Dn Pedro Gutierez Cura actual desta dha frª a los q doi todas mis Vezes amplitud y facultad en formo pª q a costa de mis Vienes y Remanente de los muebles sin perJuizio ni de trimto de los seis cumplan y ejecuten y agan cumplir y ejecutar este dho mi testamto demandas legatos y todo lo que en el dejo dispuesto hordenado y mdo para q admas del año del año del albazeadgo les prorrogo el ms tiempo q thubieren pr. prezisso y nezessario = y despues de cumplido este mi testamto. dejo Nombrado e instituyo pr mi unica y unibersal heredeza de la dha Dª Maria Antonia Caetana mi hija y de dho mi Marido pª q lleve y goze todos los mas Vienes Raizes y semejantes derechos y aciones q pr mi se hallaren pª siempre jamas con la Bendicion de Dios y la miya a la qu encargo y espero de su Buena Lei y Atencion tenga en su Cassa y Compañia al dho Dn. Josephe Antonio de Ahenlle su Cuñado asistiendole y estimandole como merezen sus Buenas Prendas atencion y cariño q siempre le hemos devido = Con lo qual doi pr. hecho q finalizado este dho mi testamto. por el que revoco deRogo y Anulo otro qualquiera que Antes tenga hecho pr. escrito ô de palabra codizilio o poder pª testar q cosso parezcan quiero no valgan ni agan fee en Juizio ni fuera del y que solo se heste y pase pr este observe guarde cumpla y ejecute su contesto como mi ultima y postrimera voluntad pª lo qual lo ago y otorgo en aquella via y forma q mejor aya Lugr. en derecho allandome en dha mi cassa de Abitazion del expresado Lugr. de Pedrido de dha frª de Sta. Maria de Villamor y pr. delante el presste escrivano A treze Dias del mes de Agosto de mil siete cios y quarenta y Cinco i pr. que no se firmar ruego a un testigo de los presstes. lo aga pr. mi de su Nre., que lo son A mi instancia llamados Phelipe de Veiga morador en la Rilleira de Anbroz inmediato a este dho Lugr., Manuel de Sn. Martiño; Antonio de Val; Nicolas de Leiras Vzos desta dha frca de Villamor; y Phelipe da Veiga el menor en Dias e hijo del dho Phelipe Arriva expressado con quien vive; e yo escrivano que de todo ello doi fee y de que conozco a la otorgante la que se alla en su caval Juizio y entendemto. nactural pr- aver dado y dar toda razon pª la disposicion y formaon deste su testamento de q asimismo Doi fee = emendado = dos = s = das = m = s= V = B = d = t = s = durante = conzepzíon = d = a = ra = valga todo; y lo lgtado = Yten declaro que = q = y suzediendo = los = de = no Vª =19
como tº i a ruego de la pte otorgte
Pelipe da beiga
Ante mi
Francisco Antonio F de Parga
Rubricado
(19) Bibliografía consultada: Arquivo Histórico Provincial (Lugo), Protocolos notariales de D. Francisco Antonio de Parga, sinatura 6365-1, testamento número 58 de 13 de Agosto de 1745.
Nas escrituras de foro comprobamos como son adquiridas do Hospital de San Pablo, ao que pertencían estas propiedades (bens e rentas), tanto os lugares da Quinta do Pedrido como A Chaira de San Xoán de Vilaronte-Foz, entre outras, xa dito anteriormente. (Véxase anexo nº 36).
Veinte maravedis.
SELLO QVARTO, VEINTE MARAVEDIS, AÑO DE MIL SETECIENTOS Y VEINTE Y SEIS.
En la Ciudad de Mondañedo â quince, dias del mes de Agosto de mil seten y veinte y seis Ante mi el esno y c parezio preste. el Sr. D. Lucas de Miranda y Cancio Regidor Perpetuo desta Ciud vcª della e de lo q como administrador de los vienes y rentas del Capital del osPital San Pablo y usando de la comision y jurison. q Antes de aora y en los Doze de julio pasado d q ... se le a dado y los ... y regimiento como patrones ynsolidum de dho Os pital que tiene azetadp y de nuebo azeta... segunda bez publicar el remate del Lugar da chaira y sus propiedades bravas y mansas arboles de dar y no dar fruto, no obstante de que por el Lizdo. Dn Marcos de Castro Clerigo Presbitero estando puesto en ciento y ochenta Rs al año como consta del auto capitular de dho dia De que le coja... que sea de yncorporar en las que de este ynstrumento se diere Admas de averse cargado de pag a Antonio Rodriguez Galan como casero
(1) Bibliografía consultada: Arquivo Histórico Provincial (Lugo), Protocolos notariales de D. Agustín da Rega y Pena, escritura de foro de 15 de Agosto de 1726, páxinas 113 a 116.
A primeira mitade do século XIX (1800/1850) foi un tempo convulso tanto para a Galiza como para a cidade de Mondañedo, nistos 50 anos os nosos veciños viviron as guerras napoleónicas, os alzamentos militares tanto liberais como absolutistas e dúas guerras civís, coñecidas como as guerras carlistas.
A morte do rei Fernando VII (29 de setembro do 1833) sen sucesión masculina provocou a primeira das guerras carlistas (1833-1840) tendo como contendentes aos defensores da filla lexítima do rei, Isabel II, coñecidos como Isabelinos e aos defensores do irmau do rei Carlos, coñecidos como Carlistas.
En Mondañedo a situación tamén era bastante convulsa, feito que provocou roces entre o concello que apoiaba á reina Isabel, e o bispo don Francisco López Borricón, moi partidario da facción carlista. Non debemos esquecer que o bispo, alegando enfermidade, negárase a xurar fidelidade á nova reina o que obrigou ao Subdelegado Xeneral da Policía do Reino a cercar coas súas tropas o Pazo do Boaire (Masma-Mondañedo), onde convalecía o bispo, para obrigalo a levar a cabo o xuramento de fidelidade. Tampouco debemos esquecer que no 1828 nombrárase como reitor do Seminario a don Juan Martínez Villaverde, que chegará a ocupar o cargo de Presidente da Xunta Carlista de Galicia. Co pretexto de buscar a este personaxe, que supostamente agochábase no pazo episcopal, o día 22 de novembro do 1835 éste foi rodeado por tropas nacionais que o rexistraron concienzudamente. Do atopado neste rexistro sae a orden de rexistrar e posteriormente arrestar á sobriña do bispo que se atopaba en Frexulfe-Alfoz (Lugo).
No libro de Confirmados achamos curiosamente como toda a familia Noriega está moi ben relacionada co clero naquelas datas:
?Dos de Junio de 1851
El Ilmo Sr. D. Tomás Iglesias y Barcones Obispo de la ciudad y obispado de Mondañedo confirmó en la parroquia de Santiago de Mondañedo, siendo cura de dicha ciudad D. Luis Antonio Cora, las personas siguientes a saber de la parroquia de Mondañedo y su unida Stª Mª de Viloalle.
Primer día: Ramona; hija de D. Juán Noriega.
Fueron sus padrinos: D. Policarpo Carrera, Alcalde y Dª Ildefonsa Borricón (sobrina del Obispo Francisco López Borricón)
Segundo día:
-Manuel; hijo de D. Juán Noriega.
-Joaquina; hija de D. Juán Noriega.
-Dolores; hija de D. Juán Noriega.
-Patricio; hijo de D. Francisco Delgado (Xan de Masma)
Fueron sus padrinos: D. José Ulloa, Juez y Dª Fermina Villapol?.(1)
(1) Bibliografía consultada: Arquivo Diocesán de Mondañedo. Parroquia de Santiago, libro de Confirmados (1737-1888).
Con esta situación chega ao Concello de Mondañedo o escrito do Comandante Militar don José Manuel Meñaca (16/12/1835) no que se comunica a ?imperiosa necesidad? de construir defensas entorno á Catedral, o Pazo episcopal e o Seminario para defender a cidade de posibles ataques carlistas.
O citado comandante dixo que era necesario derrubar o antepeito da muralla da horta do pazo episcopal, eisí como o seu palomar, admáis de isto ordenábase derrubar o arco e a caseta que existía na rúa Templario (actualmente Pascual Veiga) e a muralla que cerraba o cemiterio inmediato. O Cabildo mindoniense protestou efusivamente alegando, non sen razón, que eran unhas obras excesivas para unha ciadade que non estaba ameazada e que as funcións que se atribuía o comandante era abusivas, pois extralimitábanse ata as que posee un comandante militar de unha cidade en estado de sitio, e non era o caso de Mondañedo.
No Seminario pretendíase acuartelar á 5ª Compañía do 1º Batallón de Voluntarios de Galicia para o cal vaciouse previamente, trasladando os enseres ao convento de San Pedro de Alcántara.
As obras de fortificación comezaron o 12 de marzo de 1836 reutilizando para ilo a pedra dos derribos que o comandante mandara facer. Para levar a cabo as citadas obras convócase a todos os maestros e operarios de mampostería, que traballarían baixo o mando do tenente D. Lorenzo de Aenlle.
Persoal laboral nas obras do Seminario:
Maestros de cantería: Miguel Pedreira, Francisco Domenech e Jerónimo Chorén.
Operarios: José Bermúdez, José García del Puente, Javier Ferreiro, Pedro Álvarez, Domingo Bouso, Juan Sánchez, Antonio Rey, Rosendo Marful, Javier Sampayo, Antonio e José López, Antonio Rivas, Fernando Gómez, Antonio Castrillón, Juan do Rego, José Fernández e José Sánchez, todos eles con un soldo que ía dende os cinco aos seis reás diarios.
Sirvientes: Juan Juncal, Francisco Rey, Antonio Dorado, Bernardo Saavedra, José Fernández, José do Rego, Joaquín Díaz e os irmaus Luís e José Domenech.
O maestro Miguel Pedreira buscou algúns operarios máis, aos que tivo que pagar os soldos dada a premura da execución da obra. O importe total destas obras ascendeu a 1.328 reás e 17 maravedís.
Entre as distintas obras que levaron a cabo para defender o Seminario construiuse un tambor á entrada do recinto, rodeado de varios fosos, aspilláronse 48 ventás e colocáronse pontes levadizas. Contaban con un total de 36 fusís e 34 baionetas que se lle recolleran á Milicia Nacional de Viveiro.
Eisí permaneceu o edificio ata que no mes de decembro eo 1837 un forte temporal de vento e choiva causou importantes danos no texado que cubría a Sala Rectoral do Seminario, eisí coma súa porta principal. A finais de este mes o Mayor da Praza, don Nicolás Villaamil e o maestro de obras, don José Otero, recoñeceron os desperfectos chegando á conclusión de que era necesario reparar o tellado, a porta principal e as dúas pontes levadizas, inutilizados pol-as choivas.
No mes de abril de 1838 outra inspección desvela que a soga que tiña unhas trinta varas de lonxitude por catorce liñas de groso, destiñada a levantar a ponte levadiza da porta principal estaba moi deteriorada, eisí comas pontes levadizas, que se atopaban sen as ferraxes reglamentarias. Danse as novas precisas para recompoñer a soga, arranxar as ponte e limpar os fosos.
Outra acción que se levou a cabo para evitar un ataque contra a cidade, por parte dos carlistas, foi colocar avanzadas da Garda Nacional nos lugares de Barbeitas, Valiñadares, Casas Novas de Lindín e Rego de Cas.
O ano 1841 será o derradeiro da fortificación de Seminario. O día 7 de febreiro reúnese no Concello unha comisión formada pol-o alcalde (don Pedro Marzo), varios concelleiros e o comandante militar da praza, na cal se acorda, seguindo a orden do Xefe Político da Provincia, a derruba da fortificación que hai diante do Seminario, por ser inútil e pol-os graves perxuicios que ocasionaba ao público, xa que privaba do uso da praza na que se vendía leña, palla, viño, gando e outros obxetos para o consumo do vecindario, ademáis, e para evitar posibles desgracias, pretendíase tapiar os fosos abertos. O acordo do derrubamento ocasionou un novo percance: qué facer coa pedra e os escombros sobrantes?.
Na sesión do 14 de mayo de 1841 o Concello acorda nomear a don Francisco Soto, Pedro Leivas, Pedro Martínez Pastur e Manuel Tomás Serantes, como membros da comisión que se encargará de levar a cabo o remate da pedra sobrante da derrubada edificación. A seguinte reunión de esta comisión ten lugar o 1 de agosto de 1841 onde acordan o remate dos despoxos da pedra da citada construcción. Os que se atopaban depositados diante do edificio entregáronselle a José Otero pol-a cantidade de 260 reás. O resto, que se atopaba fronte aos ?negrillos? (fachada Este), adxudicáronselle a Ramón Louro en 300 reás. Deste modo desaparecen definitivamente os derradeiros restos do edificio construido para salvagardar a cidade de Mondañedo.(1)
(1)- Arquivo do Concello de Mondañedo, Guardia Nacional, carpeta 2493.
?Pasaron polo arrabal de San Lázaro, cortaron o telégrafo e ó amanecer estaban en Ferreira. Dirixironse ó cuartel da guardia civil, donde había seis guardias co tinente que prometera unirselles unha vez en armas. Pro antes de chegar unha súpeta descarga soou e un dos homes da partida caeu para non levantarse máis. Gracias a sangre fría de Pedro (Xan de Masma) non se desbandou a xente, e facendo fogo en retirada ganaron o camiño do Cadramón?. (1)
?El encargado de la estación telegráfica, acaba de comunicarme que en la noche de ayer, destruyeron dos postes de la línea y los dos hilos, al sitio de Arrojo, a una legua de esta ciudad y que este crimen coincide con la desaparición de algunos individuos calificados de carlista?. (2)
Les participo a autoridades civil y militar de este pueblo.
Mondañedo 6 de octubre de 1872.
José María Vivero y Allegue.
O 25 de outubro do 1864 inaugurouse a Estación telegráfica en Mondañedo. Para tal fin foi elexido un local do antergo convento de Alcántara.
(1)- Xan de Masma, A Besta, páxina 197.
(2)- Arquivo do Concello de Mondañedo, carpeta 2518.
Eiquí documéntase esta pasaxe da novela que unha ves máis nos confirma a realidade da existencia do telégrafo na cidade dende 1864.
Despois do apresamento e os xuicios dos membros da ?Partida de Cornejo? sucederíanse os desterros e os embargos de bens. De seguido amosamos algúns aos que tivemos a sorte de poder acceder eisí como os datos biográficos de caseque todos os seus compoñentes e outros persoeiros relacionados con este movemento e que tocoulles vivir esa época.
?Educado no Seminario sendo vicerrector o enton cura D. Marcelino Osorio (D. Manuel Osorio), había entre os dous tal cariño, houberao xa entre o difunto D. Francisco (padre de Xan de Masma) e D. Marcelino, que Pedro (Xan de Masma) como lle chamaremos de aquí en diante, facía canto o cura quería e era seu amigo, seu compañeiro de caza e seu competidor de axedrez, xogo no que daba cada tunda de paí e moi señor mío, ó palleiro de D. Marcelino, que cando perdía ceíbaba na mesa un puñetazo que parecía o mazo dun batán?(1)
?Aquel bon sacerdote, aquel sabio, consideraba que non era a súa misión facer a guerra, e mentras as armas estroulaban él rezaba?. (2)
?Este non fora a guerra. Axudou o que puido a causa, e durante aqueles catro anos estuvo metido na súa casa de Burón, oculto para todos?.
?Compráronse as terras no Viveiró. Teu cuñado xa ten moi adiantada a casa, feita según os pranos que lle mandache. Viviras alí lexos do mundo, e eu irei a verte desde esta de Santa Marta de Ortigueira, onde fun trasladado de cura?.
D. Manuel Osorio Álvarez de los Ríos naceu o 2 de mayo de 1828 na parroquia de S. Andrés de Lagares, que pertencía ás chamadas Terras de Burón e a Diócese de Oviedo. Foi ordenado crego en Mondañedo no mes de mayo de 1852. Foi profesor e vicerrector do Seminario Santa Catalina de Mondañedo. Licenciado e Doutor en Sagrada Teoloxía, todo coa censura de ?nemine discrepante? no Seminario de Salamanca. Ao longo da súa carreira literaria tivo varios actos extraordinarios e fixo unha oposición a unha praza de Clásico que meresceu.(3)
A acta de embargo de bens a D. Manuel Osorio Álvarez de los Ríos, ecónomo de Mondañedo di o seguinte:
?En la ciudad de Mondañedo, a tres de agosto de mil ochocientos setenta y cinco. El Licenciado D. José María Lage y Domínguez, Alcalde de la misma, acompañado del Secretario del Ayuntamiento D. Pedro Arias y Vega, por ante mi D. Fernando Lago y Pérez, Notario de este pueblo, constituidos en la casa de la calle del Perejil que habita el Doctor D. Manuel Osorio Álvarez de los Ríos, cura ecónomo de esta parroquia, que se halla presente y de los testigos que se expresarán, el primero dijo: Que habiendo recibido comunicación del Señor Gobernador Civil de la provincia, fecha veintiocho de julio próximo pasado, en que se le previene que con arreglo a lo dispuesto en los Decretos de diez y ocho de julio de mil ochocientos setenta y cuatro y veinte y nueve de junio último, proceda al embargo de los bienes del Señor Osorio, que posee en este Distrito, en cumplimiento de lo resuelto por S. M. en veinte y siete de abril último, desde luego le requirió para que los señalase y franquease las habitaciones en que existiesen para proceder a la extensión de esta acta y recuento, como así lo hizo, señalando los que se hallaron y son los siguientes????
Que son los únicos que se encuentran en casa, sin que pueda señalar otros, porque carece de inmuebles y derechos reales en atención a que hasta ahora ningunos tiene heredatos ni ha podido adquirir, pues vive a beneficio de la dotación que como Ecónomo le este señalada.
En cuya vista el Señor Alcalde, después de haber examinado y juramentado a los testigos presénciales, que lo son como vecinos más inmediatos, mayores de edad y de toda providad, D. Francisco González Lanteiro, D. Ramón Folgueira Piñeiro y D. Ramón Villalba López, quienes aseguraron que no le conocían otros bienes más que los señalados, en los cuales se puso formal recuento y embargo, habiéndose constituido voluntariamente Depositario D. Ladislao Louro y Pedreira, de esta vecindad, a quien le hice saber???. a Ley de depósito, dándose por enterado de dichos efectos.
También dispuso dicho Señor Alcalde que compareciese D. Vicente González Redondo, encargado para el pago de los haberes del Clero en esta ciudad por D. Antonio Losas, delegado del Habilitado de la provincia D. Isidro Conde y Soto, haciéndole saber retuviese en su poder las cantidades que se abonen en nómina al Señor Osorio y de las que queda responsable, como así lo prometió ejecutar.
Con lo cual se dio por terminada esta acta, que firman los concurrentes, de que yo Notario doy fe, lo signo, firmo y rubrico. (4)
Datas máis tarde foi desterrado a Estella (Navarra) xunto co capelán da catedral de Mondañedo D. Manuel Lombardero.
De volta a Mondañedo, colleu posesión da parroquia de Santa Marta de Ortigueira o 3 de xaneiro de 1878. Máis tarde foi nomeado Arcipreste do mesmo partido.
D. Manuel Osorio foi nomeado o 3 de xuño de 1911 po-la súa Santidade Pío X Dignidad de Chantre da S. I. C. de Mondañedo por defunción do Doutor D. Joaquín Rebollar y Pérez. Tomou posesión do novo cargo de Dignidad o 21 de xullo de 1.911.(5) Fixo varias Misións nas parroquias da Diócese de Mondañedo e na de Oviedo
?Es un sacerdote de ejemplar vida y costumbres, instruido, laborioso, dedicado con asiduidad al ministerio del pulpito y del confesionario?.
Feneceu en Mondañedo o 10 de xuño do 1915.
(1)- Xan de Masma, A Besta, páxina 179.
(2)- Xan de Masma, A Besta, páxina 273.
(3)- Arquivo Diocesán de Mondañedo, libro de Secretaria número 62, follas 32, 69 e 228.
(4)- Arquivo Histórico Provincial de Lugo, Protocolos notariales de D. Fernando Lago, páxina catrocentos cuarenta e un, número 150, agosto 3.
(5)- D. Enrique Cal Pardo, Episcopologio Mindoniense, páxina 1043
Do carlista da Cazolga de Vilanova de Lourenzá di a pasaxe da novela o seguinte:
?Facía unha noite horrible. Chovía e granizaba si Dios tiña que. Andiveron unha boa legua, sin embargo, e ó pé da sebe dunha roza, acamparon, sentáronse na mollada herba e puxéronse a comer xamón, pan e viño, que era o que compoñía as raciós. Despois tiveron sono, e como o home dorme cando esta cansado na punta dun corno, mollados coma pitos, roncaban a máis mellor. Ás duas da noite chamou a Pedro o capellán da partida, que era o crego Das Casolgas, e dixolle que el había reconocido o sitio onde estaban; e que el sabía que moi cerca había unha cabana para gardar as ovellas. Vamos refugiarnos aló, mentras ven o día. Xa se conoce que ti es crego, que che gustan as comodidades. Guía e vamos?. (1)
Éste ?Crego das Casolgas? chamábase Francisco Ramón Rodríguez Pillado. Naceu ás nove da noite do 5 de febreiro do ano 1843 no lugar de san Fiz-A Cazolga-Lorenzana. Foi bautizado por Frei Mauro Fernández Villa, encargado interinamente da parroquia. Era fillo lexítimo de Manuel Rodríguez Rebellón e de Antonia Pillado Maseda. Era neto paterno de José Benito Rodríguez e de Rosenda Rebellón Vizoso, difuntos e veciños de san Fiz. Era neto materno de José Pillado e de Rosenda Maseda, veciños do lugar de Gondán, parroquia de San Julián de Cabarcos. Foron seus padriños D. José Rodríguez, clérigo de menores, veciño da parroquia de san Miguel de Reinante e por non poder asistir verificouno no seu nome Veremundo Rodríguez Rebellón e por madriña a Ramona Santomé, ambos solteiros e veciños o Veremundo do expresado san Fiz e a Ramona residente no Porto de Santiago de Foz.(2)
Seu irmau Veremundo Cipriano (16-05-1846), que tamén aparece na curiosa foto da Partida, na primeira fila de pé e de esquerda a dereita o sexto, tamén foi detido po-las autoridades.
O expediente persoal de D. Francisco Rodríguez Pillado (1862-1869), do que extractamos alguns datos, di: ?D. Pascual Sarmiento y Teijeiro, Secretario del Ayuntamiento de Villanueva de Lorenzana, del que es Alcalde D. Antonio Boan y regidor sindico D. Ramón Novo. Señas personales de Francisco Rodríguez: pelo castaño; cejas idem; ojos idem; nariz regular; barba poca; boca regular; color bueno; frente regular; aire idem; producción buena; estatura un metro setenta centímetros. Obtuvo el número veinte en el sorteo celebrado en primero de febrero de mil ochocientos sesenta y tres para el reemplazo del ejército activo, quedando libre del servicio militar, por inútil ante el consejo provincial, según oficio del diez de julio?.
O 8 de decembro de 1868 dirixe un escrito ao Gobernador Eclesiástico da Diócese de Mondañedo -Ascenso al Sagrado Diaconado- ?Suplica a V. P. se digne concederselo para poder ir a recibir el predicho Sagrado Orden del Sr. Obispo de Lugo en las próximas Témporas; es favor que espera conseguir de la bondad de V. S. Mondañedo 8 de diciembre de 1.868. Francisco Rodríguez Pillado.?
Parroquia de Vilanova de Lourenzá. Escrito de 7 de mayo de 1868. ?Ha ejercido solemnemente y repetidas veces en esta iglesia el Sagrado Orden del subdiaconado?. Firma: Fray Mauro Fernández Villa.
Secretaría do Bispado de Mondañedo, xullo 29 de 1877. ?R. R. Rector del Colegio de Misioneros de San Francisco de Santiago. Muy Sr. Mío, de mí más distinguida consideración y respeto. El Sr. Gobernador eclesiástico de este Obispado, sede vacante, que salió a la madrugada del día de hoy en dirección a la ciudad de Ferrol, correspondiente a esta Diócesis, a cumplir con el deber de felicitar a S. M. el Rey, me dejo el encargo de participar a V. que en uno de estos días se le presentará para ejercitarse espiritualmente en esa Santa Casa el presbítero D. Francisco Rodríguez Pillado, patrimonista de este Obispado, que estuvo ausente en el Norte desde 1872, por las razones que él le manifestará, viaja con nombre supuesto, barba cerrada, castaño oscura y anteojos azules, es de regular estatura, buen color y cuerpo airoso. Ruego pues a V. en nombre de dicho Señor Gobernador se digne admitirlo en ese convento y disponer sea ejercitado por el tiempo que crea oportuno?. Manuel García Ochoa.
No mes de outubro de 1890 atópase destinado en Santa María de Mogor. No mes de agosto de 1893 atopábase destinado en Roupar. Mais tarde faise cargo da parroquia de Santa María de Gundaisque e a su unida de Santiago de Boizán, por non aceptar o Sr. Teijeiro. (3)
D. Francisco Rodríguez Pillado, presbítero, finou ás vinte horas do vinteséis de febreiro de 1915 no barrio de Vilaxoane (Foz). (4) Certos estudosos da biografía do poeta dan por posíbel a éste Francisco como pai do poeta baseándose que éste foi crego e militar, á marxen da defunción do poeta inscribeuse a seu pai co nome de Francisco. Este Francisco fínase en Vilaxoane-Foz en 1915 e a nai do poeta tamén en Foz en 1908. No seo das familias Noriega nunca se afondou neste tema, sempre coa vontade de respetar os desexos da nai do poeta e do seu irmau que nunca déron a coñecer a procedencia do seu pai, non seremos nós agora os que non cumplamos coas súas derradeiras vontades.
(1)- ?Xan de Masma?, A Besta, páxina 210.
(2)- Arquivo Diocesan de Mondañedo, parroquia de Vilanova de Lourenzá, libro 9 de bautizados, folla 90, número 119.
(3)- Arquivo Diocesan de Mondañedo, expedientes persoais dos cregos ordenados no século XIX.
(4)- Rexistro Civil de Foz, tomo 27 de defuncións, folla 154, número 33.
D. Eduardo Lence Santar contaba na prensa local que o ?Seminarista de Masma? na realidade chamábase Andrés González Santomé e era un dos compoñentes da partida carlista mindoniense. A súa partida de bautismo dinos o seguinte:
Andrés nació cosa de la una de la tarde del 19 de abril de 1.845. Era hijo legítimo de Juan González Fernández ?Pardiñeira? y de su mujer Tomasa Santomé Amieiro, vecinos de la parroquia de San Andrés de Masma y ella natural de Vilamor. Era nieto paterno de José González y su mujer Isabel Fernández, de esta misma y ella oriunda de Viloalle. Era nieto materno de José Amieiro, difunto y de Rosa Santomé de Vilamor. Fueron sus padrinos Andrés Díaz, soltero, medio hermano de la Tomasa y Josefa Fernández, también soltera. (1)
A documentación de órdenes e personal de D. Andrés González Santomé- 1865-1881-1882 e 1883 ten o seu expediente personal do que extraemos os seguintes datos: Escrito dirixido o 11 de febreiro de 1869 ao Excelentísimo Bispo de Mondañedo D. Ponciano de Arciniega. ?Cursa el primer año de Filosofía, en clase de alumno interno,[...] expone que hallándose decidido a seguir la carrera eclesiástica, desea recibir la Primatonsura en las próximas Témporas de Ceniza?.
Certificación extendida pol-a Diócese Limovicensis (Francia), escrita en latín:[...] ?Andrés González Santomé, hispanum ex exercitus domini Caroli 7º ducem post ingresum iuius Galliam[...]?. Limovici 21 de aprilis de 1881. Permaneció casi diez años en territorio francés.
El 7 de mayo de 1881, D. Manuel García Ochoa, presbítero, licenciado en Sagrada Teología, catedrático, Vice- Rector, Secretario de estudios del Seminario Conciliar de Santa Catalina de Mondañedo. Certifico: ?Que D. Andrés González Santomé, natural de San Andrés de Masma, ha cursado y aprobado en este Seminario los cuatro años de latinidad y humanidades en clase de alumno interno, los tres de filosofía y los seis primeros de Sagrada Teología, en los cursos académicos de mil ochocientos sesenta al setenta y tres, habiendo merecido en los exámenes de aprobación de los expresados años escolares la censura de Meritus en los cuatro últimos indicados años de la práctica Sagrada Teología y la de Benemeritus en los demás mencionados años[...]?
Lugo 22 de julio de 1881. Escrito dirigido por Andrés González Robles ?Que comprendido por dicho distrito para el reemplazo de 1865, le correspondió en sorteo el número 55, habiendo quedado libre de responsabilidad por haber resultado inútil[...]?.
O 3 de novembro de 1881, dirixe un escrito ao Sr. Bispo de Mondañedo: ?Andrés González Santomé, clérigo tonsurado, alumno de primer año de derecho canónico, de edad 36 años a V. E. I. con el mayor respeto expone: que sintiéndose con vocación para el estado eclesiástico desea recibir las ordenes menores y el subdiaconado y se deje admitir a los próximos exámenes[...]?
O 1 de febreiro de 1882 era clérigo de prima, alumno do Seminario e cursante do primeiro ano de Dereito Canónico, desexa recibir o Orden Sagrado do Subdiaconado.
O 3 de marzo de mil oitocentos oitenta e dous D. Manuel Seoane, catedrático e Director espiritual do Seminario: ?certifico que D. Andrés González Santomé, clérigo de menores y ejercitado para el subdiaconado, confesó y comulgó hoy día de la fecha[...]?
O 21 de abril de 1882. D. Andrés González Santomé, subdiácono, alumno de primeiro ano de dereito canónico: A V. E. Y. con el más profundo respeto expone: ?que deseando que para el mejor servicio de Dios y de su Iglesia recibir el Orden Sagrado de Diácono y hallándose ya en treinta y siete años de edad[...]?
O 8 de agosto de 1882. D. Andrés González Santomé, diácono, alumno de Dereito Canónico expón: ?que deseando recibir el Sagrado Orden del presbiterado, para mejor servicio de Dios y a la Santa Iglesia[...]?. Na parte superior de este documento aparece a seguinte anotación: Misa- Témporas de Adviento de 1883. Fue ordenado sacerdote por el Obispo de Mondañedo D. José Manuel Palacios López.
Carta do 29 de xaneiro de 1886, dirixida ao Gobernador Eclesiástico da Diócese de Mondañedo, como capelán vicario do convento das Dominicas de Valdeflores de Viveiro. ?Que siendo obligación del clero de Vivero asistir dos veces a la semana a las conferencias morales según lo dispuesto por nuestro Prelado difunto, el exponente jamás pudo cumplir con exactitud con dicha obligación, por impedimento del sagrado ministerio que de mejor modo, mi conciencia, podía abandonar, sin perjuicio del bien espiritual de algunas almas[...] Para la dirección espiritual de diecinueve religiosas hay establecidas, dos días de confesión a la semana, los martes y los viernes, para que puedan comulgar los miércoles y los sábados, pero yo por que son muchas, ya por especialisimas razones[...] Por otra parte, el exponente reside fuera de Vivero y a una distancia bastante molesta en estos días de lluvias y frío para asistir a las confesiones y a la crudeza del tiempo y lo intransitable de los caminos[...] Humildemente ruego a V.S. se digne dispensarlo de la asistencia a las confesiones morales durante el invierno, prometiendo asistir una vez a la semana en los cuatro meses de verano, como todo el clero de la Diócesis, en cuyo tiempo y porque los días son más grandes, podría coordinar ambos deberes?. (2)
El capellán vicario
Andrés González Santomé
Sendo vicario do convento de Valdeflores de Viveiro D. Andrés González Santomé, restableceuse a costume de sacar en procesión, o día 8 de setembro, por las rúas do barrio de Xunqueira a efixie da Virxen. (3)
D. Andrés feneceu ás dúas da madrugada do 15 de septembro de 1889, no seu domicilio da Xunqueira (Viveiro). No momento do seu prematuro fenecemento atopábase de vicario no convento de Valdeflores. Fixo testamento ante o Notario de Viveiro D. Antonio Pernas Méndez. O seu cadáver recibiu cristiana sepultura no cemiterio de Santiago. (4)
D. Andrés González Santomé alcanzou o grao de comandante das tropas carlistas.
(1)- Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de San Andrés de Masma, libro 4 de bautizados, folla 116.
(2)- Arquivo Diocesán de Mondañedo, expedientes personales de cregos ordenados no século XIX.
(3)- D. Juan Donapetry, Historia de Vivero y su Concejo, páxina 155.
(4)- Rexistro civil de Viveiro, libro 18 de defuncións, folla 183 e volta.
Na fotografía da partida carlista mindoniense do ano 1872, Górriz aparez na primeira fila de pé, de esquerda a dereita o cuarto (con barba).
?Nesto volveu a cantar o moucho e foi contestado. Eran Lanteiro e Gorriz, dous mozos como dous pinos, dous xigantes, e os dous carpinteiros. ¿Xa viñechedes? Dixo Pedro. Si Señor. Rabeabamos por estar xunto a vosté. ¿E de donde vides? Da súa Quinta de Pedrido?. (1)
Generoso María: Naceu ás dez da mañá do 23 de xullo de 1852. Era fillo natural de Juan Gorriz Gómez, veciño do Barrio dos Muiños de Arriba e de María Fernández que o é do lugar de Rego de Cas, Rilleira de Cesuras.
Era neto paterno de Vicente Gorriz, natural de Aragón e de Carmen González, natural e veciños do citado Barrio dos Muiños. Avós maternos: Ramón Díaz, difunto e Anastasia Fernández, que foi e é do citado lugar. Puxéronlle de nome Generoso María. Foi a súa madriña Manuela Fernández, solteira, tía materna do recén nacido. (2)
O avó paterno de Generoso, chamado Vicente Gorriz, de 77 anos, feneceu o 14 de febreiro de 1867 no Barrio dos Muiños de Arriba. Era fillo de Vicente Gorriz e de María Cebrián, difuntos, naturales de Aragón. Quedáronlle do seu matrimonio como fillos lexítimos: Juan, casado con María Fernández; Pedro, casado con Antonia Fernández; Antonio casado con Benita Maseda; Domingo, Dominica e José, solteiros.
(1)- ?A Besta?, páxina 194.
(2)- Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santiago de Mondañedo, libro 25 de bautizados, páxina 58.
Na foto de esta partida carlista de Mondañedo, que foi apresada por forzas da Garda Civil o 11 de outubro do ano 1872 no lugar de Cabana de Bella, e pertence á parroquia de San Juan de Romariz, Concello de Abadín, hai un chocolateiro na primeira fila de pé, o terceiro de esquerda a dereita.
Chamábase Julián Iglesias Fernández, nado o 10 de marzo de 1841 en Mondañedo. Era fillo de Pedro Iglesias, de profesión chocolateiro e de Juana Fernández, veciños de esta cidade.
Nunha acta municipal do 14 de octubro do ano 1872, nun dos seus apartados di: ?Hallándose preso en la cárcel pública de esta ciudad el alcalde del barrio del Progreso Julián Iglesias, en virtud de causa que instruye el juzgado de primera instancia, por delito de rebelión, se acuerda nombrar interinamente para este cargo a Francisco González del mismo barrio?.
?A Carima? aparez na coñecida foto, na segunda fila de pé, de esquerda a dereita o terceiro. Chamábase Ramón Manuel Rivas López, acólito e alfareiro.
Era fillo de Luís Rivas e de María López. Foi bautizado o 18 de xaneiro do ano 1853. Naceu ás oito e media da noite anterior. Era fillo lexítimo de Luís Rivas e da súa muller María López, naturales e veciños do lugar da Fabega, Rilleira de Ambroz, curato de esta cidade. Foron seus avós paternos Antonio e a súa Juana Paz, finados, que foron do mesmo lugar e esta natural de San Pedro de Argomoso. Foron seus avós maternos Antonio Alonso e a súa Luisa López, tamén finados, que foron do lugar de Balboa, neste curato. Foron os seus padriños Francisco Rivas, irmau do neno e Antonia López, tía materna.(1)
(1)- Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santiago de Mondañedo, libro 25 de bautizados, páxina 124
O carlista do Pasatempo aparez na foto en primeira fila de pé, de esquerda a dereita o primeiro. Seu nome era José Antonio Rivas Fernández ?da Pallona?.
José Antonio era fillo de Andrés Rivas e de María Fernández das Penelas. Naceu ás catro da mañá o 17 de decembro do ano 1852. Era fillo lexítimo de Andrés Rivas e da súa muller María Fernández das Penelas, naturales e veciños do lugar do Pasatempo, Rilleira de Ambroz. Foron seus avós paternos José e a súa Antonia da Fraga, finados, que foron do mesmo lugar. Maternos Antonio Alonso e a súa Francisca Fernández das Penelas, finada, que o é e foi él de San Carlos na devandita Rilleira. Foron seus padriños o avó materno e a súa segunda dona Carmen Fernández (2)
(2)- Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santiago de Mondañedo, libro 25 de bautizados, páxina 113.
En esta novela de acción, tiduada ?A Besta?, tamén nos atopamos con unha grande variedade de personaxes e non podía faltar un delator. O autor cítao en varios apartados da súa obra. Un deles di o seguinte: ?¿E que fai aló o tío ñañaras de ?Cortesías?? ¿Non dixen xa que non o quería? É verdade si contestou Lanteiro, pro fixome hoxe no taller tantas protestas de home de ben, que lle suprico D. Pedro (Patricio Delgado Luaces), que o ademita. Todo será probalo, e si se desmanda méteselle un tiro na testa. Vaia, pois que si ti o pides. Pro dame a ialma que ise ha de traicionarnos?(1)
?As doce da noite petaba ?Cortesías? á porta de D. Policarpio Carrera (Alcalde de Mondañedo). Habíase desertado despois de cear, e naide se deporcatou. Coma un galgo andivo as dúas leguas que o separaban do pobo. Xa está diante do Alcalde. Este sentado na cama, embozado nun cobertor, escoita con atención. Xa non puiden máis señor. Tiñalle medo a D. Pedro (Xan de Masma) ¡Ai si vira como é o mozo! Donde pon o ollo pon a bala; salta coma un cabrito; monta coma un águila, e ten un xenio?Ben, ¿e que fixeches despois do ataque de Ferreira? Fumos ó Cadramón. Alí houbo tambor e gaita. O crego recibeunos con palio. E bailamos pola noite??(2)
D. Eduardo Lence Santar, antigo Cronista de Mondañedo, nun artigo seu, publicado no ano 1933, no xornal ?Hoy? de Mondañedo, dinos o nome e o primeiro apelido do delator.
Vicente Chao ?Cortesías? naceu na Rilleira de Ambroz (actual parroquia do Carme de Mondañedo) e era fillo lexítimo de Jerónimo Chao e de Ramona Rodríguez: ?En veintiséis de enero del año mil ochocientos veintiocho, yo D. José Antonio Esquerdeiro, presbítero, y excusador de D. Juan Francisco Murado, cura rector de la única parroquia del Apóstol Santiago de la ciudad de Mondañedo y su unida Santa María de Viloalle, bautice solemnemente un niño que nació hoy, a las cuatro de la mañana, hijo de legítimo matrimonio de Jerónimo Chao y Ramona Rodríguez, vecinos de esta ciudad. Abuelos paternos; José do Chao y la suya Ramona López, aquel difunto, que es y fue de la parroquia de Santa María de Vilamor. Abuelos maternos; Antonio Martínez, también difunto y su conjunta Rosa Rodríguez, que es y fue de la parroquia de San Miguel de Reinante. Pusele de nombre Vicente Benito. Fueron sus padrinos Vicente López Vilariño, residente en esta, soltero, hijo de Julián y de su mujer Antonia Vázquez, de la de San Andrés de Masma y Benita Pérez, viuda de José Fernández, no menos de esta parroquia?.(3)
Tamén foi detido por orden das autoridades e enviado posteriormente á isla de Cuba. A súa delación non lle aportou ningún beneficio.
(1)- ?A Besta? páxina 195.
(2)- ?A Besta? páxina 212.
(3)- Arcquivo Diocesán de Mondañedo, libro 18 de bautizados da parroquia de Santiago, páxina 127.
Santiago Freire Paz, labrador de Valiñadares aparez na fotografía da partida, na segunda fila de pé, de esquerda a dereita o segundo.
Santiago foi bautizado o 25 de septiembro do ano 1851. Naceu o día anterior, ás dez da noite, e púxoselle de nome Santiago. Era fillo lexítimo de Antonio Freire e de Josefa Paz, a súa muller, labregos, veciños e naturales da parroquia de Santiago de Mondañedo e moradores no lugar de Valiñadares. Era neto paterno de Antonio Freire e de Francisca Basanta, súa muller, finados, veciños e oriundos da propia parroquia e po-la materna de Luís Bouso e Juana Paz, finados, veciños de Santiago de Lindín aquel e ésta de San Pedro de Argomoso. Foi seu padriño Santiago Muiño e a súa muller Rosa Rodríguez. (1)
(1)- Arcquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santiago de Mondañedo, libro 23 de bautizados, páxina 453.
O carlista da primeira fila que está de pé na foto, de esquerda a dereita o sétimo (con barba) chamábase Ildefonso Gundían Fernández, zapateiro de oficio e veciño do barrio do Couto de Otero de Mondañedo. Naceu o día 3 de xullo de 1850. Era fillo lexítimo de Manuel Gundían e de Antonia Fernández, veciños da parroquia de Santiago de Mondañedo e lugar do Pasatempo. Era neto paterno de José Gundían e de Manuela Díaz, naturales de Santa Marta de Meilán e veciños do Barrio dos Muiños de esta cidade. Por parte materna de incógnito e de María Catalina Fernández, finada, de Vilanova de Lourenzá. Tivo por padriño a Alonso do Cal, solteiro e por madriña a Francisca Fernández, muller de Jacinto do Cal de esta cidade. (1)
(1)- Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santiago, libro 23 de bautizados, páxina 359 volta.
O cabo Lanteiro está na foto na primeira fila de pé, de esquerda a dereita, o quinto.
?Nombrados cabos Lanteiro e Gorriz, desde aquel mismo momento montouse unha guardia, e os demais puxéronse a cear. Comeron e beberon coma cas, e ás doce da noite emprenderon a marcha.(1)
Ramón Manuel-?El 6 de enero de 1847, yo D. José Antonio Esquerdeiro, cura ecónomo de la única parroquia del Apóstol Santiago de esta ciudad de Mondañedo, bauticé solemnemente un niño que nació hoy a las doce y cuarto de la noche. Era hijo legítimo de Francisco González Lanteiro y de Francisca Fernández, vecinos de la calle de La Princesa de dicha ciudad. Abuelos paternos, Juan González Lanteiro y su mujer Josefa Amor, difuntos, que fueron de la parroquia de S. Esteban de Piantón, Obispado de Oviedo. Abuelos maternos, Manuel Fernández Piñeiroa y la suya María Amor, también difuntos, que han sido de la de S. Esteban de Barres. Pusele de nombre Ramón Manuel. Fueron sus padrinos Manuel y Virginia González Lanteiro, solteros, hermanos del recién bautizado?.(2)
Algúns membros de esta familia residiron durante bastante tempo na vivenda sinalada co número 9 da rúa Perejil (actual de Pardo de Cela) de Mondañedo: Filomeno González Lanteiro naceu o 16 de xuño de 1.836, presbítero e beneficiado. Manuel González Lanteiro naceu o 7 de mayo de 1.830, presbítero. Carmen Sánchez Cedrón era sirventa da familia.
(1)-?A Besta?, páxina 196 e 197.
(2)-Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santiago de Mondañedo, libro 23 de bautizados, páxina 55 volta.
Leivas era o ferreiro carlista que aparez na foto en primeira fila de pé, de esquerda a dereita, o oitavo.
Foi bautizado na parroquia de Santiago de Mondañedo co nome José Ramón. Naceu ás catro da mañá o 26 de xullo de 1848, era fillo natural de María Ron Fernández, solteira, veciña do barrio de Valiñadares, parroquia de Santiago de Mondañedo. Era neto materno de Juan Antonio Ron e da súa finada muller Manuela Fernández, veciños do propio lugar de Valiñadares. Foron seus padriños José Pedrosa, solteiro, fillo de Diego e da súa muller Antonia Fernández, do barrio dos Muiños e Ramona Fernández, solteira, irmá e conveciña da mai do neno.(1)
Ramón Leivas, veciño do barrio dos Muiños de Mondañedo, derradeiramente recoñeceríao coma fillo lexítimo seu.
No ano 1888 exercía o oficio de ferreiro e formaba parte como socio da Sociedade de Obreiros Católicos de Mondañedo. En xaneiro de 1889 atopábase enfermo e imposibilitado para realizar as súas tarefas. No ano 1892 volta a enfermar por un espacio prolongado de tempo. Para reafirmar esta situación transcribimos un documento da devandita Sociedade relacionado coa súa enfermedade: ?El socio D. José Leivas, residente en la calle de los Molinos número 41, se halla enfermo y necesita los auxilios de la ciencia médica, previstos en el Reglamento de la Sociedad de Socorros Obreros de esta ciudad. Mondañedo 13 de enero de 1889?. Asina o documento o médico e poeta D. Manuel Leiras Pulpeiro.
José Leivas Ron finouse o 15 de mayo de 1907 no seu domicilio do Barrio dos Muiños de Arriba, á idade de cincuenta e nove anos. En ese momento atopábase viudo de Luisa Gallego. Quedábanlle do seu matrimonio os fillos seguintes: Ramona, Cristóbal, Josefa, Graciano, Luís, Raimunda e Carmen, os dous primeiros maiores de idade e ausentes en América e os demáis menores e residentes na casa paterna. Fíxoselle enterro de primeira clase.(2)
(1) Arquivo Diocesán de Mondañedo, libro 23 de bautizados da parroquia de Santiago de Mondañedo, páxina 217.
(2) Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santiago de Mondañedo, libro de defuncións 1905-1913, páxina 84.
O alfareiro carlista da partida mindoniense aparece na foto na segunda fila de pé, de esquerda a dereita, o primero. O alfareiro en cuestión chamábase Manuel Modia Fernández ?Prin?, nado o 4 de dicembro do ano 1846 na vivenda señalada co número catro da rúa San Roque de Mondañedo. Era fillo lexítimo de Pedro Modia, de profesión alfareiro, natural de San Martín de Guillar (Lugo) e de Luisa Fernández García, veciños de esta parroquia. Era neto paterno de Francisco Modia e de Manuela Varela, finados, da expresada de Guillar. Neto materno de Bernardo García e de Josefa Fernández, finados e naturales de Vilanova de Lourenzá. (1)
No ano 1876, xa se había finado o pai de Manuel e rexentaba o obradoiro de cacharrería de vidro a súa mai Luisa. Por esas datas o citado obradoiro tiña unha producción anual de 125 pesetas.
(1)- Arquivo Diocesán de Mondañedo, parroquia de Santiago, libro 23 de bautizados, páxina 405 volta.
?Entrou, pois, ?O Manchado? de Viloalle, que era un dos prisioneiros. Séntese vosté defensor da santa causa, dixo o xuez ríndose socarronamente. Co permiso de vosté, señor xuez, respondeu ?O Manchado? que era un labrego con máis tretas ca un avogado. Co permiso da súa señoría? si lle parece pois eu teño este tratamento. Perdoe, señor. Eu son un probe labrego non acostumbrado a andar entre as señorías da vila. Vosté o que é e un dotor en troulería campestre. Conteste ben e ó dreito. Sinón vai pra dentro.(Con |
|
|
|
Deixa o teu comentario |
|
|
|
|