MONDOÑEDO É POESÍA (1 de maio de 2015)
-?Naide mellor que vosoutros sabe, queridos paisanos, que apenas si eu son un pobre, insignificante bardo, rudo para as "etiquetas", sin méritos pra agasallos.? Así falaba meu avó, Antonio Noriega Varela, o luns 20 de outubro de 1930 na Praza da Catedral de Mondoñedo, en agradecemento á homenaxe que recibía xunto con outros dous persoeiros senlleiros desta terra: Pascual Veiga e Manuel Leiras Pulpeiro.
Pasaron oitenta e cinco anos, avó; daquela eu non nacera, máis agora poño o teu corazón na miña voz de emigrante para anunciarche que hoxe en Mondoñedo, veciños e visitantes, xuntos coma grans na espiga, ofrécenche nova homenaxe, tan fermosa e tan sentida que honrándonos como familia tamén dá cumprimento á nosa promesa e obriga de que o teu espírito e a túa obra de entre nós nunca desapareza e así eternamente siga viva. Aclareiche este asunto pola dúbida que nos deixaches ao saíres deste mundo cando nos preguntaches: ?¿esquencerá Mondoñedo os píncaros do Parnaso? Non xerarán máis que ortigas,??. Como ves tamén te enganaches pois aínda queda xente agradecida. Mais este agradecemento has de facelo extensivo aos teus compañeiros do Parnaso, sentinelas da lembranza: irmáns Corral, Castro e Neira, Romualdo López, Guillermo Alonso, Francisco de Paula, José María Chao, Felipe Lence e tantos outros creadores de poemas nos que aínda se garda a semente da esperanza para o noso Mondoñedo.
Por ser día das Quendas acudiron e acoden xentes de pobos ou zonas diversas para disfrutar e convivir, respectando as súas diferenzas, segundo aprendemos do exemplo senlleiro que coas vosas vidas nos deixastes ti e máis Leiras Pulpeiro. Os vosos versos seguirán sostendo a ponte pola que pasaron e chegaron ata aquí a tradición poética mindoniense na compaña de Cunqueiro, Díaz Jácome, as xeracións posteriores, as presentes e as que están por vir para convidarnos a respirar e a sentir nun só día tal exquisitez de aromas mesturados que ninguén poderá esquecer pois somos privilexiados por poder disfrutar todos xuntos de Mondoñedo é poesía.
-E das túas musas que foi? Ai, se eu che contara! Lembras aquelas que lles prestaba unha fadiña o refaixo? Pois xa non queda ningunha polos carreiros do monte coloreando, nin nas airas das Coruxeiras, nos ribazos de Cesuras nin siquera bailan o día da festa nos adros. Nin que nos tentara o diaño! Mira que levamos tempo observando como a Mondoñedo só lle medran cada vez máis cabelos brancos! De non atopar remedio non tardaremos en camiñar coas mans dereitas e cos peíños descalzos implorándolle ao Deus do ceo que por favor vos ergades todos do camposanto para ensinarnos de novo a mazar nas ortigas, e xuntos eliminar os samargos sen facer coma o raposo que botou a noite mirando o altas que estaban as uvas e por non pidir axuda dixo:
-Dá igual. Total, non están maduras!
Meus amigos, confiemos nos poetas. Eles son as voces proféticas dun futuro asentado no respecto ao pasado, eles son quen nos espertan cando quedamos durmidos á sombra dos recordos, eles son os que, chiscando tan só un ollo, espabilan a un vivo ou fanlle sorrir a un morto.
Escoitemos aos poetas dando valor ao noso. Foi costume entre os galegos non aprezar o que temos mais, en verdade lles digo: os que transterrados andivemos, cando da terra saímos realmente sabemos o que nela deixamos e o que nela perdemos.
A meu avó os mellores premios déronllos en Portugal onde dixo: ??desde a miña insignificancia e coa ruda franqueza que me caracteriza direilles que eu son de Mondoñedo, vella e levítica cidade de rúas moi silenciosas onde resoan os pasos dos forasteiros, a música e os toques das campás?? ?xamais levei vida monorrítmica de café provinciano nin das pequeniñas traxedias das políticas de campanario pois vivín na aldea xenuína a existencia dos meus pobres paisanos e tamén convivín entre os homes do mar que fuman, taciturnos, meditando nas anguriosas testemuñas dos náufragos aos que certamente comprendín a máis non dar cando sentín os aires de Ourense, onde, logo cheguei a ser feliz?? ?non obstante sinto devoción por aquela terra verde e húmida da que nunca saín porque da súa materia se formaron os meus osos, o meu sangue e a miña alma?.
Os poetas coa súa obra axudan a comprender que a esencia dun país non se ve nin se amosa polas vidreiras viaxeiras dun autobús de turistas. Un país hai que sentilo día a día; así vai quedando gravado na alma e cando dela un anaquiño se arranca descubrimos como nace a poesía vencellada á fala materna, o cadillo da terra. Por esa razón meu avó se laiaba exclamando en verso: ?? a nosa Fala, ¡a floriña humilde dos ermos! non desaparecerá conmigo, cando expiren os meus beizos! O galego, o idioma patrio no que as fonteliñas rezan, Cristo das linguas, numen do Rei Sabio, ti has de ser sempre suspiro dos desterrados, raio dos opresores e o agarimo dos paisanos?.
Chegada a hora da despedida, saiban da miña voz o que Antonio Noriega Varela a tódolos presentes nos diría: ?? co meu humilde traballo literario xamais ambicionei mellor recompensa que a de ser aprezado na miña propia terra. Síntome ledo de que a pesares dos anos, grazas a vós, seguirei vivo, loitando polo futuro de Mondoñedo e da nosa terra galega?.

Moitas grazas a todos
Antonio Martín Fernández Noriega Meitín

"Levou as armas desde O Cadramón a Lindín (Veremundo Rodríguez Pillado), unha legua desviado de Mondoñedo, e nunha taberna dun afiliado, que despois veu morrer aquí prisioneiro de guerra, e que se chamaba ?O Faeno?, foi o lugar da cita. As catro da tarde, e monte a través, chegou alí Pedro (Xan de Masma), montado no seu cabalo ?Montouto?, unha besta boa e forte. Apeouse o xentil rapaz. Estaba ben locido, cunha zamarra de pelexo de nutria, cunhas botas altas de becerro branco, cun revólver a cintura e cun trabuco colgado da silla que cargaba dazaoito balas".(1)

La vivienda de Antonio Otero Moreda, más conocido como ?O Faeno?, que aparece nombrada varias veces en la citada novela, se hallaba situada en el barrio del Castro de la parroquia de Santiago de Lindín de Mondoñedo, en cuya planta baja, el propietario tenía instalado un establecimiento de bebidas.

Existe una relación de los efectos y dinero ocupados a la partida carlista de Mondoñedo en 1872, más conocida como de ?Cornejo?, en la vivienda del vecino de Lindín y que más tarde fueron entregados por la autoridad militar, según y por el orden que a continuación se expresan:
Efectos ocupados en la casa de Antonio Otero Moreda (A) ?O Faeno?: Ocho sombreros hongos, cuatro gorras de paño viejas, dos escopetas, un revólver, un bote de hoja de lata lleno de pólvora y de peso unas dos libras, otro más pequeño, también con un poco de pólvora, un hasta con otra poca de pólvora, una bolsa de cuero con munición y boquilla de caña del país, y seis capsulas para revólver, que son las que tenía de carga el que se refiere esta diligencia.(2)

(1)- ?Xan de Masma?- A Besta, páginas 191 y 192.
(2)- Archivo del Ayuntamiento de Mondoñedo, carpeta 2518.

DATOS DE LOS DOS ÚLTIMOS CARLISTAS MINDONIENSES QUE APARECEN EN LA ÚNICA FOTOGRAFÍA DE LA PARTIDA

En la citada fotografía, aparece en la segunda fila de pie, de izquierda a derecha el tercero Ramón Manuel Rivas López ?A Carima?, acolito y alfarero.
Era hijo de Luís Rivas y de María López. Fue bautizado el 18 de enero del año 1853. Nació a las ocho y media de la noche de ayer. Era hijo legítimo de Luís Rivas y de su mujer María López, naturales y vecinos del lugar de la Fabega, Rilleira de Ambroz, curato de esta ciudad. Fueron sus abuelos paternos Antonio y la suya Juana Paz, difuntos, que lo fueron del mismo lugar y esta natural de San Pedro de Argomoso. Fueron sus abuelos maternos Antonio Alonso y la suya Luisa López, también difuntos, que lo fueron del lugar de Balboa, en este curato. Fueron sus padrinos Francisco Rivas, hermano del niño y Antonia López, tía materna.(1)

(1)- Archivo Diocesano de Mondoñedo, parroquia de Santiago de Mondoñedo, libro 25 de bautizados, folio 124

En la primera fila de pie, de izquierda a derecha el primero, aparece José Antonio Rivas Fernández ?da Pallona?.
José Antonio era hijo de Andrés Rivas y de María Fernández das Penelas. Nació a las cuatro de la mañana del 17 de diciembre del año 1852. Era hijo legítimo de Andrés Rivas y su mujer María Fernández das Penelas, naturales y vecinos del lugar del Pasatiempo, Rilleira de Ambroz. Fueron sus abuelos paternos José y la suya Antonia da Fraga, difuntos, que lo fueron del mismo lugar. Maternos Antonio Alonso y la suya Francisca Fernández das Penelas, difunta, que lo es y fue él de San Carlos en dicha Rilleira. Fueron sus padrinos el abuelo materno y su segunda mujer Carmen Fernández(2)

(2)- Archivo Diocesano de Mondoñedo, parroquia de Santiago de Mondoñedo, libro 25 de bautizados, folio 113.

[1] [2] 3 [4] [5] [6] [7] [8] ... [15]