As linguas non teñen dereitos, só os individuos. Temos dereito a elixir a lingua dos nosos fillos no sistema educativo. Eis os dous lemas recorrentes cos que algúns grupos semellan ter descuberto o ariete para turrar contra o lexítimo dereito a normalizar a nosa lingua. Porén, nas dúas aseveracións, agóchase un engano, unha falsedade que, a forza de se repetir, procura esburacar na opinión pública até situarse nunha posición de comodidade argumental. Cómpre desenmascarar esta grande impostura, esta ofensiva ruín por parte daqueles que están acubillados no castelán por centos de anos de imposición, de prohibición e de persecución lingüística.
A primeira asertación descoñece, ou quer descoñecer, unha nova categoría na evolución dos dereitos -seica son antievolucionistas- e que configura os chamados dereitos colectivos, de solidariedade ou dereitos de terceira xeración. Na historia e expansión dos dereitos humanos achamos unha primeira xeración constituída polos dereitos fundamentais de liberdade (expresión, asociación, residencia, opinión, manifestación, etc.) e unha segunda xeración conformada polos dereitos de igualdade (económicos, sociais, culturais, educativos, sanitarios, etc.). A categoría dos dereitos colectivos integra dereitos como os da paz, a un medio ambiente saudábel, a protección dos consumidores, o dereito ao desenvolvemento, ao goce sobre os patrimonios comúns e os espazos públicos, ás identidades colectivas, a protección das diversidades culturais, a libre determinación, etc. Estes dereitos predícanse dunha colectividade, non de individuos illados; non equivalen á suma dos dereitos individuais dos membros do grupo, senón que garanten e protexen o acceso a bens cun valor xurídico colectivo. Se os dereitos humanos de primeira e segunda xeración tamén incorporan contidos colectivos, estes son esencialmente dos individuos, namentres os de terceira xeración non se poden realizar máis que a través dunha acción colectiva ou comunitaria, dunha acción solidaria ou concertada de todos os estamentos sociais e, xa que logo, son de titularidade colectiva. Outra fasquía é que estes dereitos, gozados conxuntamente, crean as condicións que posibilitan o exercicio de dereitos individuais (por exemplo os dereitos colectivos dos pobos indíxenas amparan o dereito individual ao desenvolvemento social e cultural de cada membro). A realidade dos dereitos colectivos xa non é refugada nin polos enfoques liberais máis rancios, tendo en conta a súa plasmación e recoñecemento nas resolucións, pactos e declaracións internacionais.
Nas comunidades con lingua propia, a liberdade non é un sumatorio de liberdades individuais, senón que acada caracteres comunitarios onde os poderes públicos deben garantir e protexer este ben colectivo institucionalizando a lingua do grupo como oficial, regulamentando e pulando polo seu aprendizaxe e uso público, así como procurar a súa conservación e existencia. Isto sucede así desde España a Xapón pasando por todos os meridianos. Os poderes públicos recoñecen e exclúen dereitos en razón da cidadanía, que implica a pertenza a un grupo; a meirande parte dos dereitos gózanse non por ser un individuo, senón por pertencer a un determinado Estado.
Son estes cruzados lingüísticos con trastorno bipolar tan coherentes e honestos como predican? Como xustifican a discriminación entre individuos pertencentes a un grupo e os alleos ao mesmo se o único considerado real é o individuo? Por que non son consecuentemente universalistas e rexeitan os liames do seu Estado co outorgamento de dereitos e deberes? Porque, que eu saiba, a Constitución española premia e fornece de prerrogativas a unha concreta lingua, chegando a proclamar a obrigatoriedade do seu coñecemento o que debería proer o seu xorne liberal. Un galego non goza do dereito a recibir o ensino na súa lingua fóra do seu territorio, en troca pode impórse a obrigatoriedade do castelán na Galiza; desde logo aquí non prevalece o individuo como tal. É falso que defendan ao individuo universal, defenden ao individuo nacional español protexido e privilexiado por unha norma que define un ámbito de aplicación territorial, que é o Estado e aplicable a un colectivo, non a individualidades, que son os que teñen esa cidadanía. Se, como din eles, as linguas non gozan de dereitos o castelán non debe ser unha lingua. Son uns auténticos cínicos, universalistas de escaparate e cosmopaletos de espírito.
Ao respecto do segundo aserto, o dereito á elección da lingua no sistema educativo, reclaman a segregación lingüística, o aparheid cultural, nun territorio, nun país, nun pobo que ten unha língua propia e recoñecida legalmente. Pretenden que haxa galegos privados de coñecer a súa língua e cultura. Por suposto que se logran convencer de que o ser galego non existe, nin o español, nin o chino poderíamos entender algo, máis non a teima españolizante. Moito sospeito de que para eles os pobos existen, só que xerarquizados, e o ?ser? español debe estar uns chanzos por riba na súa consideración. Co apartheid non persiguen a realización dun dereito, senón un xenocidio cultural nunha terra que ten que pedir permiso para falar, mendigar para pode ler, e pagar para escoitar no seu idioma. Mais o cómico desta troupe é que saben que non hai norma nin tribunal que os ampare. Certo que non!, non teñen dereito á elección da lingua no sistema educativo. O Tribunal Constitucional nas sentenzas 195/1989, 19/1990, e 337/1994 veu a confirmar, ao igual que o Tribunal Europeu de Dereitos Humanos, que o dereito á educación non inclúe o dereito dos pais a que os seus fillos reciban a ensinanza na lingua da súa preferencia. Con posterioridade a estas sentenzas, grupos de pais e nais de Catalunya e de Galiza solicitaron das correspondentes Administracións educativas o recoñecemento do dereito a que a ensinanza dos seus fillos fose impartida exclusivamente en castelán; as pretensións destes grupos foron desestimadas por sentenzas do Tribunal Supremo, de 17 de abril de 1996 e de 28 de abriil de 2000, en base á doutrina do Constitucional.
Por último e brevemente unha mostra máis da cativez moral destes cruzados son as críticas aos orzamentos para a promoción do noso idioma. Oubean contra as faragullas e aplauden os investimentos multimillonarios do Estado no Instituto Cervantes como embaixada da lingua española por todo o mundo. Aínda andarán na sagrada misión civilizadora que as potenciais coloniais se atribuían para conducir os destinos dos seus sometidos?
Neste tramo final da negociación do novo modelo de finnanciamento autonómico incorporouse ao debate a posibilidade asignar ?recursos adicionais? para ?as políticas de normalización lingüística?.
Non se concretou nada pero, en principio, pode ser un paso positivo por recoñecer un aspecto importante do ?feito diferencial? das nacións fronte á tradicional filosofía negacionista do ?café para todos?.
Certo que esa diferenciación non se transforma na definición dun status diferencial con maior capacidade de decisión acorde co recoñecemento do carácter plurinacional do estado senón única e exclusivamente nunha compensación financeira polo feito obxectivo de garantir o funcionamento do país en dúas linguas.
Que dúbida cabe que a necesidade de garantir uns servizos públicos nos que os usuarios podan facer uso de calquera das dúas linguas, que se deba garantir a súa aprendizaxe efectiva no ensino, a necesaria publicación bilingüe dos diarios oficiais e as normas, a duplicación de medios e vehículos de comunicación, ademais do esforzo de promoción da cultura expresada en cada unha delas, particularmente da que padece as consecuencias do dominio histórico do español, etc. etc. son exemplos de gastos efectivos que non existen nas comunidades monolingües.
O certo é que até hoxe eses gastos recaen exclusivamente sobre a poboación dos territorios con dúas linguas. Sen entrar noutros aspectos, compre recoñecer que a situación actual penaliza economicamente a poboación destes territorios con lingua propia. Non só deben responsabilizarse de que as cousas funcionen na súa lingua propia senón que deben facelo tamén na lingua do estado, correndo cos custes de tal esforzo.
Cousa que non fai a administración central e os servizos dela dependentes cando operan en territorios con lingua propia, como acaba de denunciar o Consello de Europa. Xustamente, a necesidade de cumprir coa Carta Europea das Linguas quizais explique os últimos movementos.
Estes días falan algúns, con pouca inocencia, de contabilizar os ?custes do galego?. É un sintagma ideoloxicamente cargado.
En realidade, ningún país pode asumir que a súa lingua é un custe. É o seu ser e a súa riqueza singular. O custe, en todo caso, é o de convivir e soster outra lingua.
Nese sentido, pode ser xusto que España remunere a aqueles territorios que tendo unha lingua propia garanten a pervivencia, difusión e mesmo contribúen a creación do español.
Se asumimos que é un ?ben común? é xusto e normal que o conxunto dos españois contribúan ao seu financiamento. É a contrapartida de beneficiarse da normalización do seu idioma en todos os territorios. Polo tanto, sería un sarcasmo chamarlle custes do galego ao que son realmente os custes do español.
En todo caso, se queremos fuxir das realidades incómodas digamos entón ?custes da diglosia ou do bilingüismo? pero non construamos novos estigmas.
O autor madeirense vai publicar proximamente en A Nosa Terra o libro de contos 'Negra sombra! negra sombra!'.
O escritor madeirense José Viale Moutinho incorpórase á Real Academia Galega coma Membro de Honra, sumándose nesta condición a outros estudosos da nosa cultura como John Rutherford e a Giuseppe Tavani. O plenario da RAG adoptou por unanimidade esta decisión o pasado 20 de decembro e aínda non se fixou a data para o acto de toma de posesión do novo académico.
Viale Moutinho naceu en Funchal en 1945, aínda que desenvolveu case toda a súa vida xornalística e literaria no Porto. Dende os anos sesenta mantén unha relación moi estreita coa cultura galega, o que lle valeu recibir recoñecementos coma o Pedrón de Ouro en 1995. Traduciu ao portugués Memorias dun Neno Labrego, e alén diso, escribiu dúas obras sobre Galiza: Introdução ao nacionalismo galego e De foice erguida.
En declaracións á axencia Lusa Viale Moutinho destacou que a Real Academia Galega e "uma instituição viva, recentemente remodelada, e que inclui muita gente nova. Não é uma academia de velhos". Así mesmo, anunciou que no seu discurso de toma de posesión, lembrará a cultura madeirense, "que é minoritária como a cultura galega". Viale Moutinho salientou a sorpresa que o acompañou nas súas primeiras visitas a Galiza, pola calidade da literatura galega dos anos sesenta e setenta: "comecei a dar-me com escritores galegos e percebi que também lá se estavam a renovar, como acontecia cá, na chamada nova narrativa galega". Ademais, destaca que daquela, e tamén agora, "os galegos estavam mais atentos ao que se passava cá do que nós em relação a eles".
O Portal Galego da Língua destaca a "notável influência linguística de Méndez Ferrín" e o feito de que Viale Moutinho ten recoñecido "a identidade do sistema linguístico galego-português, mas deixando claro que a grafia era um problema dos galegos".
Nas vindeiras semanas, anuncia precisamente Xosé Luís Méndez Ferrín no seu artigo de Faro de Vigo, A Nosa Terra publicará un libro de contos de Viale Moutinho, titulado Negra sombra! negra sombra!. Ferrín destaca a calidade do volume, do que di que "Falan moi ben o galego estes relatos nos que a dicción concisa, as luces inagardadas, a precisión fulgurante das descripcións, a referencia punxente á historia da Galicia Mártir dos anos trinta, o discurrir onírico dos acontecementos que nos arrebata, completan una obra mestra do conto contemporáneo que, orixinalmente en portugués, deita unha luminosidade rara sobre a nosa realidade. O extrañamento alucinado confóndese co realismo e o lector síntese, simultáneamente, distanciado e absorbido".
A ENTREVISTA JUAN CARLOS MORENO CABRERA, CATEDRÁTICO DE LINGÜÍSTICA
O autor do nacionalismo lingüístico opón argumentos aos dos asinantes do Manifesto pola lingua común.
--¿Os asinantes do Manifesto pola lingua común fallan?
--Non. Son coherentes cunha ideoloxía nacionalista: o nacionalismo lingüístico español. Pero non din nada novo...
--¿Que quere dicir?
--O manifesto ten uns fundamentos similares aos expostos pola Real Academia Española nun escrito que elevou ao presidente das Cortes en 1978. Pedía que, no artigo segundo da Constitución, o que fala das linguas españolas, constase que o castelán é a lingua española por antonomasia.
--A petición non foi aceptada.
--¡Pero se actúa coma se o fose! As demais linguas españolas están nun segundo plano. Considéranse menos útiles, rexionais, minoritarias. Agora iso repítese no manifesto, que empeza dicindo que existen linguas españolas, pero que hai unha que está por enriba, que é a lingua da comunicación, a democracia, a ciencia. Na nova versión ata se lle dá un enfoque economicista, asóciase a un "investimento en capital cultural".
--O castelán gaña en falantes.
--Cando unha lingua se expande débese a cuestións políticas, non a razóns lingüísticas. Non é máis apta nin máis rica nin mellor. ¿E como se enmascara isto? Dicindo que a lingua española ten unha serie de valores intrínsecos superiores ás demais. O manifesto insiste niso.
--Detrás están Vargas Llosa, Pombo, Savater... ¡Iker Casillas!
--Non se dan conta de que o seu é unha ideoloxía ferozmente nacionalista. O gran problema desta ideoloxía nacionalista é que non é concibida como nacionalista. Concíbese como ideoloxía cívica. Non ten valores étnicos, nin identitarios e, por iso, se asocia o español con "liberdade" e "democracia", cousa que desposúe automaticamente ás outras linguas deses valores. A manipulación é terrible, pero o peor é que a xente non é consciente desa manipulación. O nacionalismo español é o máis radical e excluínte.
--Eles din que os dereitos pertencen aos cidadáns, non aos territorios.
--Son os mesmos que ven natural que o español sexa oficial en todo o territorio. Na ideoloxía nacionalista española o castelán é o español. E aos que falamos español parécenos moi ben, pero o apoio que lle dá o Goberno non ten como obxectivo apoiar aos españois senón facer de menos ás outras linguas.
--Vostede, madrileño sen mácula, admite ter prexuízos.
--Tívenos, pero un maior coñecemento da realidade lingüística axudoume a eliminalos. Dóeme que os meus colegas, que saben o mesmo que eu, non loiten nesa dirección. A ciencia non é unha disciplina inmune ás relacións de poder.
--Dea un argumento inapelable.
--A lingua correcta, a da RAE, a do dicionario e a gramática, non é unha lingua real. A xente pensa que a lingua coloquial non é máis que unha realización imprecisa dese modelo. E non é así. É o modelo o que se basea na lingua falada.
--Prosiga.
--Dise que o español ten 450 millóns de falantes. ¿Dominan todos a lingua estándar culta? Non. Ten moitísimas variedades.
--De acordo.
--Non se pode dicir que o catalán ou o vasco son un conxunto de falas, porque o español tamén o é. Ocorre que, de todas as variedades, seleccionouse o que se chama un dialecto, o castelán, e asocioullo coa construción dun Estado supranacional, central e forte. Xa que logo, o español é unha especie de idea de carácter político que se estableceu baseándose no dialecto castelán.
--¿Cando empezou todo?
--No século XIII, o castelán empezou a usarse na corte de Afonso X para cuestións administrativas. Conforme se uniron os reinos e Castela adquiriu poder, o dialecto castelán, que non tiña valor literario, impúxose como modelo, asociado ao poder central.
--Demasiado tempo pasou. ¿Ve algunha solución?
--España é un Estado multinacional e é evidente que hai un dereito de autodeterminación que é absolutamente necesario respectar. A situación mellorará cando os pobos vasco, catalán e galego decidan como queren ser. O que non é de recibo é que o Parlamento catalán estea secuestrado polo español. Cada vez que toma unha decisión, o Parlamento español invéntase artigos de inconstitucionalidade.
--¿Algún antepasado catalán?
--Non. Só quero defender a miña lingua, que non lla asocie a imposición nin a imperialismo algún.
--Sinale un erro dos cataláns ao expor o seu defensa da lingua.
--Reprócholles que non sexan máis intransixentes no seu uso. Deberían falalo en Madrid. No Congreso. Nas entrevistas.
Redacción . O Mosteiro de Aciveiro, na Terra de Montes, deulles abeiro onte aos membros da Irmandade Xurídica Galega, aos da Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística de Galicia e aos mandos dos Corpos e Forzas de Seguridade do Estado co fin de estudar o proceso de incorporación do galego no funcionamento dos órganos xurisdicionais e das forzas da policía.
Aciveiro acolleu onte un seminario de traballo no que a Irmandade Xurídica Galega, a Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística de Galicia e mandos dos Corpos e Forzas de Seguridade do Estado deliberaron verbo da incorporación do emprego da lingua galega no eido xudicial e policial.
Malia os avances que se rexistraron nos últimos anos no que atinxe ao uso do galego nos respectivos ámbitos de traballo, os asistentes ao seminario consideran que cómpre seguir avanzando nesta liña. Así, analizaron unha serie de medidas de cara á mellora da situación.
Capacitación do persoal
Ademais de incidir no carácter cooficial da lingua, os asistentes lembraron que cómpre avanzar na capacitación lingüística do persoal dos organismos representados e na formación sobre dereitos lingüísticos. Nesta liña, para incrementar a calidade do servizo prestado en galego, o seminario considerou decisiva a capacidade formativa da Academia Galega de Seguridade Pública e dos gabinetes de comunicación dos organismos.
Como conclusión final os participantes, entre os que asistiron o Fiscal Superior de Galiza, Carlos Varela, os responsábeis da 15 zona da Garda Civil, da Xefatura Superior de Policía de Galiza e da Unidade adscrita do C.N. Policía á Xunta, instaron as administracións públicas a artellar ferramentas necesarias para a correcta promoción, difusión e uso do galego.
Liñas que se debateron
1º.- A principal finalidade das Administracións Públicas é garantir o efectivo cumprimento do ordenamento xurídico. A Constitución, o Estatuto de Autonomía e outras disposicións normativas establecen a cooficialidade da lingua galega.
2º.- Cómpre seguir avanzando na capacitación lingüística do persoal dos organismos representados, tanto desde un eido xeralista como no eido específico da linguaxe xurídica-administrativa e na formación sobre dereitos lingüísticos. Logo, co gallo de incrementar a calidade do servizo prestado en galego, a achega formativa da Academia Galega de Seguridade Pública debe ser decisiva.
3º.- Na mesma dirección, os asistentes á xuntanza considerarían necesario actuacións tendentes a que as aplicacións centralizadas dos referidos organismos, conten con versión en galego que posibiliten a produción de material escrito nesta lingua.
4º.- Consideramos que os distintos servizos de atención ao público das administracións xudicial e policial teñen unha especial importancia na definitiva normalización da lingua galega, motivo polo que se deberían artellar as medidas organizativas precisas para garantir en todo momento a presenza nos mesmos de persoal dabondo capacitado, sendo dito aspecto especialmente valorado nos plans de calidade ou avaliación dos servizos.
5º.- Considérase tamén o papel relevante que teñen, pola súa relación directa coa prensa, os gabinetes de comunicación das institucións xudiciais e de seguridade polo que consideramos de especial relevancia promover o emprego do galego nas intervencións públicas e comunicados de prensa con motivo das actividades e servizos que desenvolven, sen prexuízo de que tamén se fagan en castelán. Neste eido, considérase imprescindible a implicación e colaboración dos medios de comunicación social.
6º.- Vista a boa disposición dos asistentes no impulso da lingua propia de Galiza, os xuíces e maxistrados presentes na xuntanza propoñen levar a término unha serie de experiencias piloto en distintos órganos xudiciais galegos nas que as relacións mutuas entre xulgados e policía se desenvolvan tamén en galego.
LUIS MANUEL GARCÍA MAÑÁ
(Xefe superior da Policía Nacional en Galicia)
TIVERON que pasar varios séculos para que, sobre a terra que pisamos, se construíra unha lingua propia, lingua que non nos prestou ninguén, transformándose no idioma dos nosos devanceiros, os mesmos que con frecuencia foran cualificados como criaturas atrasadas por só falar galego. Daquela o noso idioma era rexeitado polo centralismo e pola Administración.
Dende hai uns anos, Galicia ofrece deseñadores de moda, sobranceiros empresarios, deportistas olímpicos, investigadores e científicos senlleiros, creadores, artistas, escritores, cine, gastronomía, turismo e un sen fin de produtos, todos con denominación de orixe galega. As institucións decatáronse de que o idioma galego ten un valor singular, un plus engadido, xa que nos aproxima ao cidadán que se sinte mais confiado con quen fala coma o pobo.
Tamén as forzas e corpos de seguridade van espertando da longa noite que escurece a expresión natural de Galicia. Xa non constitúe un demérito o seu uso, como aconteceu no pasado. Pola contra, máis do oitenta por cento dos policías comprenden e falan o galego, aínda que non pasa o mesmo coa escrita, na que imos avanzando lentamente e queda dabondo por facer.
Mais está agromando un tempo novo se temos en conta que o mesmo DNI electrónico xa se expide cos enunciados bilingües. As comisarías fornécense con tradutores informáticos de castelán a galego mercé á Secretaría Xeral de Política Lingüística e son cada día máis os funcionarios que utilizan a escrita nos seus informes, peritaxes e demais documentos policiais.
Queda moito camiño por andar. Temos vimbios e comezamos a elaborar o cesto no que dar acougo ao legado da fala que recibimos dos que nos precederon; principiamos a sentir a autoestima da nosa cultura sentimental a través do uso da lingua, a mellor ferramenta das que dispomos para atinxir a confianza dos cidadáns xunto ao traballo cotián.
O Corpo Nacional de Policía, desde a Xefatura Superior de Galicia, compromete a súa vocación de servizo á cidadanía respectando a normativa constitucional do bilingüismo, mais tamén aposta pola realidade dunha Galicia que conta cunha lingua de seu como o elemento máis afoutado da propia identidade.
Porén non esquecemos o que os cidadáns agardan fundamentalmente de nós. Hoxe estamos a cumprir os obxectivos que nos foron sinalados polo Ministerio de Interior no que atinxe ao control das infraccións penais, á recapitalización de recursos humanos e á recuperación e creación de novas infraestruturas policiais. Sabemos que Galicia non ten cancelas contra a delincuencia que nos chega de fóra e que a nosa terra non é unha illa afastada do mundo. Malia ao devandito, as forzas de seguridade non lle imos pór doado o traballo aos inimigos dos cidadáns, e loitaremos, canto sexa preciso, para que ninguén poida pensar que o exercicio do delito ten aquí terra estercada e que o clima lles vai sentar ben. Diso nada.
No comentario anterior por non alongar máis o artigo prometín que noutra ocasión complementaria o traballo. Uns amigos chamáronme pedindo que me ocupara xa. Acontece, dende hai varios anos, en temas relacionados coa lingua galega que son debatidos nos medios de comunicación de masas; (porfía resucitada por interés políticos pensando nunha presa de votos). A información tanto sobre o idioma patrimonial de Galicia no ensino como do topónimo coruñés van da man da desinformación. O mesmo sucede noutros temas de interese económico-social que atinxen a Galicia. A explicación disa ignorancia dabondo espallada vén de lonxe. Daquela como se explica ise descoñecemento colectivo? A maioría dos galegos aínda os instruídos e destacados en diversas pólas do saber foron e son, en cambio, uns ignorantes da realidade económica, social e cultural de Galicia. En canto que galegos resultan iletrados e actúan como intermediarios dunha nova arribada cultural centralista absorbente e imperante. Posiblemente si exitira un coñecemento colectivo do devalar histórico do noso pobo e da nosa lingua autóctona, os asuntos devanditos non estarían presentados.
Todos os historiadores, lingüistas, pensadores que se teñen ocupado dun xeito fondo do abandono do galego como lingua escrita coinciden en subliñar os factores políticos como causa do seu desleixo.
O galego, ao dicir de Ricardo Carballo Calero, aínda que nado en Galiza, tras as súas orixes, de Roma, pois foi o latín importando o que lle dou a forma sustancial, e non é outra cousa que latín falado en Galiza e transformado, purificado en Galiza ao decorrer dos tempos ata chegar a constituirse como entidade autónoma.
A lingua galega na Idade Media é a lingua normal dos galegos. En Galiza no século XIII a literatura dos Cancioneiros chega ao seu cume en Europa para iniciarse máis tarde a súa decadencia. A penetración do castelán en Galicia, di Rafael Chacón en Diglosia e Historia prodúcese como consecuencia da decadencia do antigo Reino de Galicia e a maior intervención nos asuntos da mesma de institucións e xentes estrañas a ela. Dita penetración pode decirse que se inaugura con Fernando II quen no seu afán centralizador crea en Galicia o cargo de Adelantado Mayor. Neste momento Galiza vese privado das súas aspiracións nacionais.
Despois da guerra civil entre Pedro I e Enrique de Trastámara, subiu ao poder iste último. E daquela producíuse en Galiza una verdadeira invasión de "obispos, alcaldes maiores, correxidores, daiáns (deáns), cabildos, e ata cregos, coengos e abades. De por parte chegan aquí xentes de outros reinos para seren donos de terras e vasatos; os Estúñigas en Monterrei; os Enríquez en Monforte de Lemos; en Ribadavia os Sarmientos e en Allariz os de Benavente. E arrastran tras de si criados, recaudadores e escribáns. Introdúcese, pois, como atestiguan numerosos escritores e o autor pontevedrés citado, cos trastámaras o primeiro gran contixente de xentes non galegas que constituirán o primeiro foco diglósico. Ao mesmo tempo comenza tamén o proceso de asimilación da nobreza autóctona de Galiza aos usos e comportamentos lingüísticos dos invasores constituíndose así o segundo foco diglósico que habera que adxetivar como diglósico e como bilingüe, xa que a nobleza galega non esquecería o seu idioma dun xeito repentino.
Iste proceso acentúase cando Enrique III, según Chacón Calvar, otorga aos alcaldes maiores facultades xurídicas, pero reservando as tarefas de goberno central. Coa derrota dos Irmandiños e máis tarde coa dos partidarios da Beltraneja que en Galiza foron numerosos, suceden o que Zurita deu en chamar la doma y castración de Galicia que significou o sometimento dos señores feudais en beneficio da monarquía castelán. Os Reis Católicos establecen a Santa Hermandad e crean por unha cédula de 1480 a Real Audiencia encarregada da administración de xustiza en xustitución dos alcaldes maiores. Ao mesmo tempo (1480, Cortes de Toledo) decrétase que non se conceda o título de escribán ser exame e licencia do Real Concejo, o que implica, en canto á lingua escrita se refiere, que o idioma galego perderá terreo dunha forma irreversible nos documentos oficiáis?, o ciclo de asimilación estaba rematado.
"O castelán -de acordo co autor citado- penetra debido á asimetría entre administradores (poseedores) e administrados. Os primeiros son de orixe estraña a Galiza ou, no caso da nobreza autóctona, abandonan o galego como lingua integradora, de cohesión na propia comunidade e somentes o usarán a nivel instrumental". As condicións necesarias e o ciclo de asimilación lingüística estaba rematado; abríase o novo proceso de imperialismo lingüístico que até os nosos días (camino de 6 séculos!); pois a lingua patrimonial primixenia foi proscrita de todas as relación dos órganos de goberno cos administrados e de todas as comunicacions e decisión importantes escritas da vida do pobo, dando lugar ao prexuicio lingüístico que ainda perdura aniñada no fondo da ánima do ser galego coma un estigma. Agora ista eiva chámana autoodio ou autoxenrreira.
Queda aínda moita historia do idioma galego para apreixala en dous folios. Así que rematarei cun extracto de Carballo Calero.
Hai galegos que, modestamente procuran perfeccionar os seus coñecementos e hainos que usan do galego sen amor nen delicadeza, como se abusa do que se considera un medio e non un fin. E o galego é un fin, porque o galego é Galiza. Sen dúbida, podemos maxinarnos unha Galiza que non fale en galego, mais isa Galiza sería algo moi distinto da Galiza real, e sobre todo, da Galiza ideal en que os mellores galegos pensan cando pronuncian o nome de Galiza.
Redacción . O 63,3% dos galegos e galegas defende que o galego sexa o idioma ordinario ou maioritario das liturxias no país, amalia non usáreno nunca a metade das parroquia.
Segundo o estudo Receptividade do galego na Liturxia, de Daniel López Muñoz e Bernardo García Cendán e editado polo Consello da Cultura Galega, entre a comunidade de fieis en Galicia existe "unha actitude moi favorábel" cara ao idioma galego. Case o 90% das persoas galegofalantes declárase crente, pero, así e todo, as parroquias galegas adoecen de uso do castelán. Segundo datos achegados polas dioceses, entre un 40 e un 70% das parroquias, segundo a zona, non empregan nunca o galego para as súas misas. A liturxia en galego, en conxunto, non representa nin o 7% das misas dos domingos.
A poboación, segundo o estudo, manifesta nun 20,6% que o idioma "non se usa nunca practicamente nunca" nas liturxias, e nun 51,9 %, que se usa menos que o castelán. Case a metade considera que "o uso tan escaso do idioma galego por parte da Igrexa é unha postura desacertada". Máis do 63% da poboación de crentes enquisada desexaría que o galego fose a lingua ordinaria da liturxia, ou que se usase de xeito maioritario, fronte a un 12% que se opón ao uso da lingua propia.
Boa disposición
O Concilio Pastoral de Galicia, aprobado en xuño do ano 1976, xa incluía entre as súas indicacións unha referencia ao idioma, ao lles pedir aos membros da Igrexa que "participen na promoción da lingua galega" e instar aos párrocos a oficiaren "nas igrexas das cidades polo menos unha misa en galego cada día festivo" e "naquelas comarcas nas que o galego é a única lingua, que se cheguen a facer en galego todas as celebracións".
Existe dende o 89 unha versión da Biblia en galego, así como diverso material que se foi aprobando nos sucesivos anos. O propio Arcebispo de Santiago, Xulián Barrio Barrio, instou aos seus párrocos no Boletín Oficial do Arcebispado a "seren sensíbeis á progresiva incorporación do galego".
Malia a boa disposición, os datos indican que, nalgunhas zonas, o 70% das parroquias non empregan nunca o galego para misar, "e até existen lugares onde se deu unha regresión", alerta Fran Rei, da Mesa Pola Normalización Lingüística, xa que "en lugares onde antes había unha misa en galego, como en Monforte de Lemos ou na Catedral de Tui, agora desgraciadamente suprimiuse". Mesmo en Compostela a proporción é minoritaria: fronte ás 73 misas en castelán os domingos, só se pode acudir a nove en galego, e unicamente en horario de mañá.
Resistencia dos párrocos
Con todo, os estudos feitos sobre a materia indican que máis do 50% dos párrocos galegos ten unha vontade favorábel cara ao galego. As persoas crentes opinan, nun 70%, que o modelo lingüístico debería ser un uso maioritario do galego, malai detectarse tamén un amplo grao de indiferenza, sobre todo naquelas parroquias onde non existe ningunha misa en galego. Naquelas onde si hai liturxias na nosa lingua, o nivel de aceptación "tende a ser altísimo", segundo o estudo.
Segundo apunta o estudo de López Muñoz, os crentes consideran que o galego úsase pouco ben porque os párrocos non saben dar misa neste idioma (segundo o 23% das persoas enquisadas), ben porque a xente non quere (21%), ou porque os curas "teñen medo á reacción dunha minoría", unha opción elixida polo 7 %. O 2 % declara non saber o motivo. Pola súa banda, os párrocos achacan a escasa presenza do galego nas súas liturxias que a xente "non o demanda" ou mesmo pensan que os crentes "o rexeitarían".
Fran Rei apostou por que se cumpra o indicado no Concilio Pastoral de Galicia e reclamou como "básico" que se garanta que haxa misa en galego", algo que hoxe en día é "mínimo". Engadiu tamén que a presenza ou ausencia do galego en celebracións relixiosas "depende bastante da vontade do párroco" e criticou o "deixamento por parte da xerarquía eclesiástica". Nesta liña, Rei reclamou "unha actitude máis comprometida da igrexa co galego" e pediu que se acheguen "ferramentas e formación" aos párrocos e que se promocionen máis os cánticos e oracións en galego".
A primeira asertación descoñece, ou quer descoñecer, unha nova categoría na evolución dos dereitos -seica son antievolucionistas- e que configura os chamados dereitos colectivos, de solidariedade ou dereitos de terceira xeración. Na historia e expansión dos dereitos humanos achamos unha primeira xeración constituída polos dereitos fundamentais de liberdade (expresión, asociación, residencia, opinión, manifestación, etc.) e unha segunda xeración conformada polos dereitos de igualdade (económicos, sociais, culturais, educativos, sanitarios, etc.). A categoría dos dereitos colectivos integra dereitos como os da paz, a un medio ambiente saudábel, a protección dos consumidores, o dereito ao desenvolvemento, ao goce sobre os patrimonios comúns e os espazos públicos, ás identidades colectivas, a protección das diversidades culturais, a libre determinación, etc. Estes dereitos predícanse dunha colectividade, non de individuos illados; non equivalen á suma dos dereitos individuais dos membros do grupo, senón que garanten e protexen o acceso a bens cun valor xurídico colectivo. Se os dereitos humanos de primeira e segunda xeración tamén incorporan contidos colectivos, estes son esencialmente dos individuos, namentres os de terceira xeración non se poden realizar máis que a través dunha acción colectiva ou comunitaria, dunha acción solidaria ou concertada de todos os estamentos sociais e, xa que logo, son de titularidade colectiva. Outra fasquía é que estes dereitos, gozados conxuntamente, crean as condicións que posibilitan o exercicio de dereitos individuais (por exemplo os dereitos colectivos dos pobos indíxenas amparan o dereito individual ao desenvolvemento social e cultural de cada membro). A realidade dos dereitos colectivos xa non é refugada nin polos enfoques liberais máis rancios, tendo en conta a súa plasmación e recoñecemento nas resolucións, pactos e declaracións internacionais.
Neste tramo final da negociación do novo modelo de finnanciamento autonómico incorporouse ao debate a posibilidade asignar ?recursos adicionais? para ?as políticas de normalización lingüística?.
O escritor madeirense José Viale Moutinho incorpórase á 
--¿Os asinantes do Manifesto pola lingua común fallan?